Hond en kat

Ter versterking van de ‘Eenheid Data Wetenschap & Analyse’ van AMCRA zijn wij op zoek naar een voltijdse data-analist (m/v/x).

Met de enquête wil AMCRA praktijkdierenartsen en studenten diergeneeskunde bevragen over de toepassing van het formularium bij hun therapiekeuze en hun tevredenheid over de inhoud. De antwoorden moeten toelaten de kwaliteit en functionaliteiten van het formularium te verbeteren, alsook om na te gaan of er nood is aan een formularium voor andere diersoorten en of ziekteaandoeningen.

Het BELMAP-rapport, het Belgische "One Health"-rapport over antibioticumgebruik en -resistentie verschijnt dit jaar voor de vierde keer. Dit rapport heeft als doel de resultaten en trends van de bestaande monitoringprogramma’s bij mensen, voedselproducerende dieren, de voedselketen en het leefmilieu samen te vatten, mogelijke lacunes te identificeren en algemene aanbevelingen te formuleren om de monitoring te verbeteren.

Communicatie en sensibilisatie over een rationeel antibioticumgebruik is essentieel. Bewustmaking ligt immers aan de basis van elke gedragsverandering. Dierenartsen hebben een centrale rol in het promoten van verstandig antibioticumgebruik. Dit door de eigenaars van de dieren die ze behandelen correct te informeren over waarom antibiotica niet altijd noodzakelijk zijn, of indien nodig hoe ze correct te gebruiken.

De Agriflanders-beurs vindt dit jaar plaats van 16 tot en met 19 januari 2025, in Flanders Expo te Gent. Het is de grootste Vlaamse land- en tuinbouwbeurs. Met meer dan 350 exposanten in 8 hallen met focus op de pluimvee-, varkens- en rundveehouderij én mechanisatie op erfniveau trekt de beurs jaarlijks duizenden bezoekers aan.

EU-JAMRAI II is de 2de editie van de ‘European Joint Action on Antimicrobial Resistance and Healthcare-Associated Infections’. Het project ging in januari 2024 van start, heeft een looptijd van 4 jaar en streeft er naar een Europees ‘One Health’-beleid te ontwikkelen en implementeren om de toenemende dreiging van antibioticaresistentie te bestrijden.

In het weekend van 26 en 27 oktober zal AMCRA aanwezig zijn op Expovet (Oktoberhallen Wieze). Graag kennen wij uw mening over het AMCRA-formularium. Kom naar onze stand en ontvang een leuk gadget. Verder staan we klaar om te antwoorden op al uw vragen over het diergeneeskundig antibioticumbeleid in België, en delen we gratis posters en formularia uit met richtlijnen voor verantwoord antibioticumgebruik bij voedselproducerende en gezelschapsdieren.

Deze zomer werd de uitvoeringsverordening 2024/1973 aangenomen door de Europese Commissie. De verordening betreft een lijst van antimicrobiële stoffen die niet zonder handelsvergunning (VHB) of alleen onder bepaalde voorwaarden mogen worden gebruikt. Verordening 2024/1973 treedt in werking op 8 augustus 2026. AMCRA raadt u aan het formularium te raadplegen voordat u met uw behandeling begint. In het vademecum vindt u per diersoort en indicatie de classificatie van antibacteriële stoffen met dergelijke vergunning in België. Het formularium is online beschikbaar (www.e-formularium.be) en er is een applicatie beschikbaar op iOS en Android.

Resultaten afkomstig van laboratoria die diergeneeskundige stalen analyseren, zijn een waardevolle tool om na te gaan in welke mate pathogenen afkomstig van dieren antibioticaresistentie vertonen. Het labo van Diergezondheidszorg Vlaanderen ontvangt jaarlijks honderden stalen. Recent publiceerden ze het overzicht van de gevoeligheidsbepalingen voor de periode 2020-2023 bij vaak voorkomende bacteriën van diverse voedselproducerende dieren.

Het VET-ABC project, georganiseerd door de Faculteit Diergeneeskunde van de Universiteit Gent, richt zich op het verantwoord gebruik van antibiotica bij gezelschapsdieren. Dit project biedt dierenartsen de kans om hun antibioticagebruik te optimaliseren en actief bij te dragen aan de toekomst van diergeneeskunde.

Bent u dierenarts gezelschapsdieren en op zoek naar het vinden van haalbare oplossingen voor verantwoord antibioticagebruik? Meld u aan en ontvang ook erkende bijscholingspunten voor uw deelname.

Naar jaarlijkse gewoonte deelt AMCRA een prijs uit voor de beste masterthesis afkomstig van een laatstejaarsstudent diergeneeskunde aan de faculteit van de UGent, die een thema behandelt rond de antibioticumresistentieproblematiek bij dieren.

Het AMCRA-formularium, dat richtlijnen aanreikt voor de dierenarts voor een verantwoord antibioticumgebruik krijgt er een nieuw onderdeel bij. Zo worden vanaf nu per indicatie de wetenschappelijke bronnen getoond die aan de basis liggen van de classificatie. Ontdek nu de lijst van de wetenschappelijke bronnen in het formularium vanuit de online website en de applicatie!

Het koninklijk besluit van 21 juli 2016 bepaalt dat laboratoria die deze antibioticagevoeligheidstesten uitvoeren een algemene kwaliteitsnorm moeten hebben behaald voor: • Ofwel het uitvoeren van testen (waaronder een interlaboratoriumringtest); • Ofwel de staalname voor bacteriologisch onderzoek en de isolatie van bacteriën; • Ofwel het uitvoeren van gevoeligheidstesten voor antibiotica, waarvan minstens één test werd geaccrediteerd (door BELAC of een gelijkaardige instelling).

AMCRA's Visie 2030 definieert de doelstellingen en acties die nodig zijn om alle actoren te ondersteunen in de ontwikkeling naar een verminderd, verstandig en rationeel gebruik van antibiotica. De diergeneeskundige sector kan trots zijn op de resultaten die de afgelopen jaren al zijn behaald op het gebied van het verminderen van het gebruik van antibiotica. In het kader van de Farm to Fork-strategie worden de Europese landen uitgenodigd om hun inspanningen voort te zetten. De initiatieven die in België zijn genomen, zijn effectief en zullen in de toekomst worden verder gezet.

Vanaf 1 september 2024 is het verplicht om het gebruik (toedienen, afleveren of voorschrijven) van quinolonen en 3de en 4de generatie cefalosporinen (kritisch belangrijke antibiotica) voor alle diersoorten te verantwoorden door middel van een antibiogram.

Dominiek Maes, voorzitter van AMCRA, en dierenarts Bob Proesmans werden onlangs geïnterviewd door Diederick De Clercq op Plattelands TV. Dit was een gelegenheid voor de voorzitter van AMCRA om terug te blikken op de positieve resultaten van het afgelopen jaar. Dr. Proesmans presenteerde ook de uitdagingen van het terugdringen van het antibioticagebruik in de gezelschapsdierensector.

Op 25 juni organiseerde AMCRA een wetenschappelijk symposium getiteld “Antimicrobial resistance : a challenge for public health, animal health and the environment ”, in samenwerking met het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen, het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten, de Federale Overheidsdienst Volksgezondheid en Sciensano, onder auspiciën van het Belgische voorzitterschap van de Raad van de Europese Unie. De hoofdspreker was Jean-Yves Madec, wetenschappelijk directeur van ‘Antibiorésisance’ van de ‘Agence française de sécurité sanitaire de l’alimentation, de l’environnement et du travail’ (ANSES). Zijn presentatie, getiteld “How to monitor AMR in diseased animals ? The example of the French Resapath network” liet ons kennismaken met het Franse Resapath-netwerk, dat antibioticaresistentie monitort bij bacteriën afkomstig zieke dieren.

Op 25 juni laatstleden was het voor AMCRA de gelegenheid om de resultaten over antibioticumgebruik in 2023 voor te stellen. Lastenboekbeheerders kregen de gelegenheid om hun plannen en engagementen rond antibioticumgebruik te presenteren. Resultaten over het gebruik van antibiotica bij dieren en de monitoring van antibioticaresistentie in de diergeneeskunde, de voedselketen en de humane gezondheid werden meegedeeld. Van haar kant werd door de FOD een evaluatie uitgevoerd van het One Health Nationale actieplan in de strijd tegen antibioticaresistentie en werden de vooruitzichten voor de komende jaren toegelicht.

ARSIA heeft haar activiteitenrapport van 2023 gepubliceerd. ARSIA kan hierdoor ook de meest opvallende resultaten voor 2023 presenteren, door cijfers en getallen. Monitoring en diagnostiek uitgevoerd in de loop van het jaar 2023 worden voorgesteld. Vind onder meer ook resultaten over antibioticaresistentie op basis van uitgevoerde antibiogrammen.

De totale verkoop van antibiotica voor dieren in België is sterk gedaald met 21,7 % ten opzichte van 2022, met een cumulatieve daling van 62,4 % ten opzichte van het referentiejaar 2011. Net zoals de vorige jaren daalt ook in 2023 het percentage bedrijven met varkens, vleeskippen en vleeskalveren met een hoog antibioticagebruik nog verder. Over het geheel genomen zijn de resultaten voor 2023 positief, waaruit blijkt dat de huidige initiatieven effectief zijn en in de toekomst moeten worden voortgezet. Er zullen nieuwe maatregelen nodig zijn om alle belanghebbenden te ondersteunen bij de overgang naar een verminderd, verstandig en rationeel gebruik van antibiotica, ook in de gezelschapsdieren- en paardensector. Met dit in gedachten publiceert AMCRA vandaag haar nieuwe plan, "Visie 2030".

AMCRA presenteert vandaag haar "Visie 2030". Hierin worden de strategische doelstellingen voor het antibioticumgebruik en de strijd tegen antibioticaresistentie (AMR) bij dieren in België voor de komende jaren uiteengezet. De Visie 2030 definieert de doelstellingen en belangrijkste acties voor een duurzaam en rationeel gebruik van antibiotica bij dieren in België tot 2030.

De beurs van Libramont vindt plaats van 26 tot 29 juli 2024. Dit bekende evenement in Wallonië is de grootste openluchtbeurs in Europa. Het trekt 700 exposanten en bijna 200.000 bezoekers. Voor AMCRA is dit evenement een gelegenheid om de belangrijkste spelers in de veehouderijsector te ontmoeten en om bezoekers bewust te maken van het probleem van antibioticaresistentie. AMCRA heeft een stand in Hal 1 in de "One Health" sectie.

Naar aanleiding van het Belgische voorzitterschap van de Raad van de Europese Unie worden er verschillende topbijeenkomsten en conferenties georganiseerd. Het doel is om binnen de Europese Unie vooruitgang te boeken op verschillende gebieden, waaronder ook de antibioticaresistentieproblematiek. Zo werd van 6 tot 8 mei laatstleden door de FOD Volksgezondheid, samen met het Europees Centrum voor Ziektepreventie en -bestrijding (ECDC) en Sciensano, een conferentie op hoog niveau georganiseerd over antimicrobiële resistentie (AMR).

Elk jaar lopen 4,3 miljoen patiënten in ziekenhuizen in de EU/EER ten minste één zorginfectie op tijdens hun verblijf in het ziekenhuis. Deze gegevens werden bekend gemaakt tijdens de World Hand Hygiene Day 2024 op 6 mei. Deze gegevens zijn onderdeel van het derde puntprevalentieonderzoek (PPS) naar zorg-gerelateerde infecties (Healthcare Associated Infections, HAI's) en antimicrobieel middelengebruik in ziekenhuizen voor acute zorg, gecoördineerd door ECDC in 2022-2023.

Op 7 mei hebben het Europees Centrum voor ziektepreventie en -bestrijding (ECDC), het Europees Agentschap voor chemische stoffen (ECHA), het Europees Milieuagentschap (EEA), de Europese Autoriteit voor voedselveiligheid (EFSA) en het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA) een gezamenlijk actiekader gepubliceerd om de samenwerking te versterken ter ondersteuning van de uitvoering van de agenda voor één gezondheid in de Europese Unie (EU).

De Wereldgezondheidsorganisatie voor dieren (WOAH) heeft haar rapport gepubliceerd over het gebruik van antimicrobiële middelen bij dieren wereldwijd. Het rapport bevat een interpretatie van de wereldwijde en regionale situatie uit gegevens die verzameld werden tijdens de acht jaarlijkse gegevensverzamelingsronden (nieuwste gegevens: september 2022 tot mei 2023); (2) een gedetailleerde analyse voor 2021 (totale hoeveelheid antimicrobiële stoffen genormaliseerd met de geschatte dierlijke biomassa-indicator); (3) trendanalyses voor de jaren 2019 tot 2021, na aanpassing van de geschatte dierlijke biomassa-indicator.

ENOVAT of het ‘European Network for Optimization of Antimicrobial Therapy’ heeft op basis van een systematische review en meta-analyse de doeltreffendheid van antibiotica en nutraceuticals (prebiotica, probiotica en synbiotica) geëvalueerd bij acute diarree bij honden. Op basis hiervan kunnen richtlijnen geformuleerd worden voor de behandeling van deze frequent voorkomende aandoening bij honden.

Het formularium bevat richtlijnen voor een verantwoord antibioticumgebruik bij honden, katten, paarden, runderen, varkens en pluimvee.

De WHO (Wereldgezondheidsorganisatie) heeft recent een nieuwe categorisatie gepubliceerd van de ‘Medically Important Antimicrobials’ (MIA). Deze lijst is de 7de uitgave en daarmee een update van de in 2018 gepubliceerde ranking van de ‘critically important antimicrobials’. Nieuw is de toevoeging van een categorie ‘uitsluitend vergund voor humaan gebruik’ en een categorie ‘uitsluitend vergund voor gebruik bij dieren’.

Het 4de JIACRA rapport bevat de resultaten van uitgebreide analyses van antibioticumgebruik- en resistentiedata bij bacteriën afkomstig van mens en voedselproducerende dieren in de Europese Unie. Doel is om verbanden op te sporen tussen humaan en veterinair antibioticumgebruik enerzijds en het voorkomen van antibioticumresistentie bij bacteriën van mens en dier.

AMCRA heeft haar activiteitenverslag voor 2023 gepubliceerd. U vindt er de activiteiten en realisaties voor het voorbije jaar 2023.

Op 18 november bij de start van de internationale ‘Antibiotic Awareness Week’ hebben de FOD Volksgezondheid, AMCRA en de federale en regionale gezondheidsautoriteiten een grote sensibiliseringscampagne gelanceerd over de risico’s van antimicrobiële resistentie. Het doel van de campagne is het correct gebruik van antibiotica bij huisdieren te bevorderen en hun eigenaars uit te nodigen om er met hun dierenarts over te praten.

Het doel van het advies is om de huidige richtlijnen in België over het gebruik van florfenicol bij dieren te evalueren om het risico op selectie en spreiding van linezolideresistentie (LZR) bij bacteriën te beperken. Uit de linezolide selectieve monitoring in 2019 bij gezonde voedselproducerende dieren in België werd LZR teruggevonden en dit in hoogste mate in meststalen van vleeskalveren (16,4%) en varkens (11,0%) en in 25,7% van de neusswabs van vleesvarkens.

Naar goede gewoonte zal AMCRA deelnemen de dierenartsenbeurs en congres SAVAB-flanders op 1 en 2 maart in Groot-Bijgaarden!

De Europese verordening (EU) 2019/6 betreffende ‘Diergeneesmiddelen’ beschrijft hoe profylactisch en metafylactisch gebruik van antibiotica toegepast mag worden bij dieren in de Europese Unie.

De nieuwste resultaten van de Barometer tonen het aantal ton antibiotica dat bij varkens, vleeskalveren, vleeskippen en leghennen gebruikt werd in de periode juli 2021 tot en met juni 2023. Ten opzichte van de vorige barometer wordt nu het tweede kwartaal van 2023 mee opgenomen. De voortgezette stijgende trend bij braadkippen in het totaal gebruik van antibiotica en in het gebruik van (fluoro)quinolones markeren, in negatieve zin, de resultaten in deze Barometer.

Op 8 november laatstleden werd door het federaal agentschap voor geneesmiddelen en gezondheidsproducten (FAGG) een presentatie gegeven over de wijzigingen in het KB van 21/07/2016. Zowel de pdf als de opname zijn nu beschikbaar op de FAGG-website via volgende link: https://www.fagg.be/nl/presentaties

Het BELMAP-rapport, het Belgische "One Health"-rapport over antibioticumgebruik en -resistentie verschijnt dit jaar voor de derde keer. Dit rapport heeft als doel de resultaten en trends van de bestaande monitoringprogramma’s bij mensen, voedselproducerende dieren, de voedselketen en het leefmilieu samen te vatten, mogelijke lacunes te identificeren en algemene aanbevelingen te formuleren om de monitoring te verbeteren.

Het Europees geneesmiddelenagentschap (EMA) heeft de cijfers van antibiotica, verkocht in 2022 in de diergeneeskunde, gepubliceerd voor alle Europese Unie landen, Zwitserland en het Verenigd Koninkrijk. Hierdoor kan een trend gemaakt worden over het gebruik gedurende de laatste 13 jaar van rapportering (2010 tot 2022). Data worden weergegeven in het European Surveillance of Veterinary Antimicrobial Consumption (ESVAC) rapport.

Naar aanleiding van de jaarlijkse terugkerende ‘Antibiotic awareness week’ werd door het Europees Centrum voor ziektepreventie en -bestrijding (ECDC) een persbericht gelanceerd. Centraal in het bericht stonden de doelstellingen en realisaties tot nu toe voor de humane geneeskunde in alle Europese Unie landen samen met IJsland en Noorwegen.

Het voltallige AMCRA-team wenst u een fijne eindejaarsfeesten en een vreugdevolle start in 2024!

Het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten (FAGG) heeft bij middel van persbericht, uitgezonden op 26 oktober 2023, wijzigingen aangekondigd in het Koninklijk Besluit dat op 10 augustus 2023 in werking is getreden. Het FAGG kondigde ook aan om op 8 november een gratis online informatiesessie te houden. De infosessie zal opgenomen worden en nadien, samen met de powerpointpresentatie, beschikbaar gesteld op de website van het FAGG.

Het AMCRA formularium is nu ook beschikbaar als gratis applicatie, ontwikkeld om het gebruiksgemak voor de dierenarts te verhogen.

Naar jaarlijkse gewoonte deelt AMCRA een prijs uit voor de beste masterthesis afkomstig van een laatstejaarsstudent diergeneeskunde aan de faculteit van de UGent en de ULiège, die een thema behandelt rond de antibioticumresistentieproblematiek bij dieren.

Het AACTING consortium kondigt haar 4de internationale conferentie aan over de ‘Quantification, Benchmarking and Stewardship of Veterinary Antimicrobial Usage’.

AMCRA ontwikkelde 10 e-learning modules onder de vorm van videofragmenten om elkeen die geïnteresseerd is in het onderwerp visueel te informeren over het probleem en de aanpak van antibioticumresistentie.

Sinds 10 augustus is het gewijzigde koninklijke besluit (KB) van 21 juli 2016 in werking getreden. Door het in voege treden van dit KB worden twee fundamentele aanpassingen gebracht aan het vorige KB: 1) de voorwaarden voor het gebruik van de kritisch belangrijke antibiotica (3de/4de generatie cefalosporines en fluoroquinolones) worden uitgebreid naar alle dieren; 2) de verplichte registratie van antibiotica op bedrijfsniveau wordt uitgebreid naar alle runderen (melk- en vleesvee) en alle categorieën pluimvee van de soorten kip en kalkoen.

De nieuwste resultaten van de Barometer tonen het aantal ton antibiotica dat bij varkens, vleeskalveren, vleeskippen en leghennen gebruikt werd in de periode april 2021 tot en met maart 2023. Ten opzichte van de vorige barometer wordt nu het eerste kwartaal van 2023 mee opgenomen. Vooral een stijgende trend bij braadkippen in het totaal gebruik van antibiotica en in het gebruik van (fluoro)quinolones markeert, in negatieve zin, de resultaten in deze Barometer.

In de Barometer worden de gebruiksresultaten ook in het kader van de ‘reductiepaden’ (=grenswaarden voor het aantal behandeldagen op 100, ofte BD100, op bedrijfsniveau) opgevolgd voor de varkens-, vleeskippen- en vleeskalverensector.

Het AMCRA formularium is nu ook beschikbaar als gratis applicatie, ontwikkeld om het gebruiksgemak voor de dierenarts te verhogen.

In het weekend van 21 en 22 oktober gaan de twee dierenartsenbeurzen van Vlaanderen (Expovet) en Wallonië (Vétérinexpo) door. AMCRA verdeelt haar krachten en zal dus aanwezig zijn op beide beurzen.

Op 27 juni organiseerde AMCRA in samenwerking met het Federale Voedselagentschap, het Federale Geneesmiddelenagentschap, de Federale Overheidsdienst Volksgezondheid en Sciensano een tweeledige infodag.

27 juni laatstleden nam Prof. Dr. Jeroen Dewulf afscheid als voorzitter en bestuurder van AMCRA. Jeroen Dewulf stond als medeoprichter aan de wieg van AMCRA in 2012 en tekende sindsdien mee de krijtlijnen uit van het veterinair antibioticumbeleid in België. Hiermee komt er een einde aan een lang en succesvol voorzitterschap. De opvolging werd echter verzekerd; de fakkel werd doorgegeven aan Prof. Dr. Dominiek Maes. Dominiek Maes is Hoogleraar Varkensgezondheidszorg aan de faculteit diergeneeskunde van de Universiteit Gent en verzorgt aldus ook de vertegenwoordiging van de UGent binnen de Raad van Bestuur van AMCRA.

Het World Organisation for Animal Health (WOAH), het voormalige OIE, publiceerde in mei hun rapport over het antibioticumgebruik bij dieren wereldwijd. Sindsdien hebben ze ook een interactieve tool ontwikkeld, genoemd ANIMUSE.

27 juni laatstleden nam Prof. Dr. Jeroen Dewulf afscheid als voorzitter en bestuurder van AMCRA. Jeroen Dewulf stond als medeoprichter aan de wieg van AMCRA in 2012 en tekende sindsdien mee de krijtlijnen uit van het veterinair antibioticumbeleid in België. Hiermee komt er een einde aan een lang en succesvol voorzitterschap. De opvolging is echter verzekerd; de fakkel wordt doorgegeven aan Prof. Dr. Dominiek Maes. Dominiek Maes is Hoogleraar Varkensgezondheidszorg aan de faculteit diergeneeskunde van de Universiteit Gent en verzorgt aldus ook de vertegenwoordiging van de UGent binnen de Raad van Bestuur van AMCRA.

Op 27 juni vond het jaarlijkse communicatiemoment over antibioticumgebruik en -resistentie bij dieren in België plaats. Er werd ook een debat georganiseerd over de behaalde resultaten en de toekomstige doelstellingen in de diergeneeskunde. Niet enkel de panelleden konden hun standpunt geven, maar ook de kijkers werden actief gevraagd om hun mening te geven via een online stemsysteem.
Hopelijk was u er bij en kon u alle resultaten vanop de eerste rij volgen. Indien niet, vindt u alle informatie ook via dit nieuwsitem terug.

Op 27 juni laatstleden organiseerde AMCRA in samenwerking met het Federale Voedselagentschap, het Federale Geneesmiddelenagentschap, de Federale Overheidsdienst Volksgezondheid en Sciensano een wetenschapelijk symposium "Antimicrobial resistance: a challenge for public health, animal health and the environment". Het programma werd samengesteld op basis van ingezonden abstracts over diverse thema’s. We waren ook verheugd om een Nederlandse gastspreker met internationale erkenning te mogen ontvangen.

Het voltallige AMCRA-team wenst u een prettig en deugddoend zomerverlof toe!

AMCRA helpt mee met het rekruteren van dierenartsen die hun steentje willen bijdragen aan wetenschappelijke onderzoek!

In 2022 daalde de verkoop van antibiotica in de diergeneeskunde sterk ten opzichte van 2021: - 24,5% voor de totale verkoop, - 36% voor de met antibiotica gemedicineerde voeders en - 55,3% voor colistine. Deze resultaten worden vertaald in een cumulatieve daling van - 58,2% ten opzichte van 2011 (het referentiejaar). Een negatieve noot is de lichte stijging van +1,1% in de verkoop van de kritisch belangrijke antibiotica. De monitoring van het antibioticumgebruik op het niveau van de veehouderijen toont in 2022 een daling bij varkens en vleeskalveren. De resultaten zijn minder gunstig bij pluimvee.

AMCRA lanceerde een applicatie voor het e-formularium! Zo kan elke dierenarts het formularium overal gebruiken.

De World Organisation for Animal Health (WOAH) rapporteert het antibioticumgebruik bij dieren wereldwijd voor landen die lid zijn van deze organisatie. Het is het zevende rapport van de WOAH (opgericht als OIE) dat antibioticumgebruiksgegevens op dergelijke grote schaal weergeeft. Honderdzevenenvijftig landen over de hele wereld dienden data in voor 2021 over hun antibioticumgebruik bij dieren. Tetracyclinen blijven wereldwijd de meest gebruikte antibioticumklasse in de diergezondheid, en hoewel sommige antibioticumklassen die voor gebruik bij de mens van cruciaal belang worden geacht, nog steeds worden gebruikt, vertegenwoordigen zij slechts een klein deel van het totaal gebruik.

Gegevens over antimicrobiële resistentie (AMR) van zoönotische en indicatorbacteriën bij mensen, dieren en levensmiddelen worden jaarlijks verzameld door de EU-lidstaten en de rapporterende landen. Deze gegevens worden gezamenlijk geanalyseerd door het Europese Voedselagentschap (EFSA) en het Europese Centrum voor ziektepreventie en -bestrijding (ECDC) en gepresenteerd in een jaarlijks samenvattend verslag van de Europese Unie.

AMCRA heeft haar activiteitenverslag voor 2022 gepubliceerd. U vindt er de activiteiten en realisaties voor het voorbije jaar 2022

Het AMCRA formularium is nu ook beschikbaar als gratis applicatie, ontwikkeld om het gebruiksgemak voor de dierenarts te verhogen.

De maatregel in het nieuwe Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) van het Departement Landbouw en Visserij rond reductie van antibioticagebruik is een initiatief van de Vlaamse overheid.

Een wetenschappelijk symposium over het antibioticumgebruik en -resistentie in de diergeneeskunde en de impact op de volks- en diergezondheid, en het leefmilieu wordt georganiseerd door AMCRA, FAVV, FAGG, Sciensano en de FOD Volksgezondheid en Leefmilieu.

Van donderdag 2 tot en met zaterdag 4 maart vindt het 37ste SAVAB-Flanders congres “Isn’t it Neurotic?” plaats (https://www.savab.be/en). Diverse sprekers rond het thema neurologie staan centraal in de editie van 2023. AMCRA zal aanwezig zijn tijdens de beurs met een stand op vrijdag en zaterdag en geeft graag een antwoord op diverse vragen van bezoekers. Ook kunnen dierenartsen onze poster ‘Richtlijnen voor een verantwoord antibioticumgebruik bij de hond en de kat’ en sensibilisatiemateriaal over verantwoord antibioticumgebruik gratis verkrijgen. Hopelijk tot dan!

Op 18 november lanceerden de FOD Volksgezondheid, AMCRA en de federale en regionale gezondheidsautoriteiten een grote One health sensibiliseringscampagne rond de risico’s van antimicrobiële resistentie.

AMCRA heeft recent aanpassingen gedaan in de opbouw van het e-formularium en werkt momenteel aan een nieuwe applicatie om de toegankelijkheid te verhogen! Zo kan elke dierenarts het formularium overal gebruiken.

In 2021 verscheen voor het eerst het BELMAP-rapport, het Belgische "One Health"-rapport over antibioticaresistentie. Dit rapport heeft als doel de resultaten en trends van de bestaande monitoringprogramma’s bij mensen, voedselproducerende dieren, de voedselketen en het leefmilieu samen te vatten, mogelijke lacunes te identificeren en algemene aanbevelingen te formuleren om de monitoring te verbeteren.

De voltallige AMCRA staf wenst aan het voltallige lezerspubliek van de AMCRA nieuwsbrief een gezond en vreugdevol kerstfeest en gelukkig nieuwjaar. We willen ook van de gelegenheid gebruik maken om jullie te bedanken voor het volgen van onze nieuwsbrieven in 2022! Wij plannen alvast om jullie ook in 2023 periodiek te voorzien van het laatste nieuws rond antibioticumgebruik en resistentie. Tot dan!

Op 18 november lanceerden de FOD Volksgezondheid, AMCRA en de federale en regionale gezondheidsautoriteiten een grote One health sensibiliseringscampagne rond de risico’s van antimicrobiële resistentie.

FVE, met de steun van CM Research, lanceren de derde editie van de VetSurvey2022, een uitgebreid onderzoek naar het beroep van dierenarts in Europa. Het algemene doel van de nieuwe VetSurvey2022 is het verzamelen van nieuwe inzichten en gegevens over demografie, arbeidsmarkt, mobiliteit, tevredenheid en economische indicatoren in de hele Europese regio.

Het Europese Geneesmiddelenagentschap heeft haar 12de rapport gepubliceerd over de verkoopcijfers van antibiotica voor dieren in 31 Europese landen in 2021 (ESVAC-rapport). Dit rapport toont dat de verkoop van antibiotica bij dieren in Europa met 46,5 % daalde tussen 2011 en 2021, gebaseerd op 25 landen die data konden aanleveren voor die volledige periode. Van de 31 rapporterende landen staat België op de 10de plaats van de grootste gebruikers.
Wat betreft de kritische belangrijke antibiotica voor de mens, werden ook enkele belangrijke dalingen vastgesteld.

Van 18 tot 24 november 2022 is het de internationale week van de sensibilisering voor verstandig gebruik van antibiotica, ook bij dieren! Naar aanleiding hiervan wordt de nieuwe sensibilisatiecampagne “One Health” in België gelanceerd, waarbij dierenartsen en andere gezondheidswerkers een centrale rol krijgen.

In het weekend van 19-20 november worden door AMCRA twee gratis lezingen gegeven tijdens de Expovet beurs 2022!

De Europese Unie (EU) publiceerde in juli 2022 de uitvoeringsverordening met de lijst van antimicrobiële stoffen of groepen van antimicrobiële stoffen die zijn voorbehouden voor de behandeling van bepaalde infecties bij de mens, overeenkomstig de Verordening (EU) 2019/6 van het Europees Parlement en de Raad. Met antimicrobiële stoffen worden zowel antibiotica, antimycotische, antivirale en antiprotozoaire middelen bedoeld. Momenteel is er geen antimycotisch middel in de lijst opgenomen.

Er werden enkele vernieuwingen aangebracht in het digitale formularium www.e-formularium.be.

De ‘looks’ van de homepage werd vernieuwd met snelle toegang tot de richtlijnen per diersoort. Ook werd er een pagina ‘stapsgewijze keuze’ toegevoegd waarin stap voor stap beschreven wordt hoe dierenartsen en studenten diergeneeskunde de AMCRA richtlijnen kunnen gebruiken. Helemaal nieuw zijn de richtlijnen over staalname per indicatie bij de hond, kat en paard!

Eind juni werden de nieuwste antibioticumgebruik- en resistentiecijfers voorgesteld tijdens het jaarlijkse infomoment. U kon er misschien niet bij zijn, of u wenst de belangrijkste cijfers nog eens op te frissen?

In 2021 tonen alle indicatoren die de verkoop van antibiotica in de diergeneeskunde in België beschrijven, een daling ten opzichte van 2020: -8,4% voor de totale verkoop, -12,3% voor colistine, -12,9% voor de met antibiotica gemedicineerde voeders en -42,8% voor de kritisch belangrijke antibiotica. Het percentage alarmgebruikers moet evenwel aandachtig opgevolgd worden in de varkens- en vleeskalversector.

De website van AMCRA is voortaan ook beschikbaar in het Engels. Zo is er ook voor het Engelstalig publiek de mogelijkheid om relevante informatie te vinden over de missie en werking van AMCRA, het antibioticumbeleid bij dieren in België, de Visie 2024, en de benchmarking van veehouders en dierenartsen.
Aarzel dus niet om uw contacten op de hoogte te brengen van de beschikbaarheid van de AMCRA website in het Engels.

AMCRA heeft haar activiteitenverslag voor 2021 gepubliceerd. U vindt er de activiteiten en realisaties voor het voorbije jaar 2021.

De World Organisation for Animal Health (WOAH) rapporteert het antibioticumgebruik bij dieren wereldwijd voor landen die lid zijn van deze organisatie. Het is het zesde rapport van de WOAH (opgericht als OIE) dat antibioticumgebruiksgegevens op dergelijke grote schaal weergeeft. Honderdzevenenvijftig landen over de hele wereld dienden data in voor 2020 over hun antibioticumgebruik bij dieren. Tetracyclinen blijven wereldwijd de meest gebruikte antibioticumklasse in de diergezondheid, en hoewel sommige antibioticumklassen die voor gebruik bij de mens van cruciaal belang worden geacht, nog steeds worden gebruikt, vertegenwoordigen zij slechts een klein deel van het totaal gebruik. Negenenzestig procent van de deelnemende landen zegt geen antimicrobiële stoffen als groeibevorderaar te gebruiken. Ook is er aanzienlijke vooruitgang geboekt met de geleidelijke stopzetting van het gebruik van enkele antibiotica met hoogste prioriteit, zoals colistine. Gebaseerd op kilogrammen dierlijke biomassa, blijft het gebruik van antimicrobiële middelen bij voedselproducerende dieren in de loop van de tijd wereldwijd dalen. Alle deelnemende landen hebben belangrijke vooruitgang geboekt en verdere inzet is nog steeds nodig om te komen tot een duurzaam gebruik ervan.

Bent u dierenarts en wenst u een opleiding te volgen over een actueel thema?

AMCRA biedt u volgende webinar aan: “One Health: dierenartsen op de eerste lijn!”

Drie goeie redenen om deze webinar te volgen:
- Wetenschappelijke inhoud specifiek gericht op dierenartsen

- Bijscholing erkend door de NGROD: 2 EBP na geslaagde evaluatietoets

- Mogelijkheid om vragen te stellen aan het einde van de webinar

Naar jaarlijkse gewoonte organiseert AMCRA in samenwerking met het FAGG, het FAVV en de FOD Volksgezondheid een communicatiemoment over de meest recente antibioticumgebruiks en -resistentiedata.

Meer informatie over het programma en de praktische modaliteiten voor deelname zullen later worden meegedeeld.

Reserveer woensdag 29 juni 2022 in uw agenda om de nieuwste cijfers, heet van de naald, van op de eerste rij te volgen.

AMCRA zal zoals goede gewoonte een stand hebben op de dierenartsenbeurs Vétérinexpo. U kunt bij ons allerlei sensibilisatiemateriaal bekomen: posters met richtlijnen voor verantwoord antibioticumgebruik bij de hond en de kat, flyers voor diereigenaren ‘Antibiotica, baat het niet, dan schaadt het wel.’ en veel meer…

ENOVAT (European Network for Optimization of Veterinary Antimicrobial Treatment) roept dierenartsen in Europa op om hun enquête in te vullen en aldus feedback te mogen ontvangen van gebruikers van antibioticumrichtlijnen. Zo kunnen toekomstige versies van deze richtlijnen verbeterd en geoptimaliseerd worden!

Van donderdag 3 tot en met zaterdag 5 maart vindt het 36ste SAVAB-Flanders congres “Smile” plaats in Genk. Divers sprekers rond de thema’s ‘dental and oral care’ staan centraal in de editie van 2022. AMCRA zal ook aanwezig zijn op de bijhorende beurs en staat bezoekers van haar stand graag te woord. Ook kunnen dierenartsen onze poster ‘Richtlijnen voor een verantwoord antibioticumgebruik bij de hond en de kat’ en ander sensibilisatiemateriaal gratis verkrijgen.

Surveillance is een belangrijk instrument voor het sturen van beleid ter preventie en bestrijding van infecties, het vaststellen van interventiestrategieën, het verbeteren van de kwaliteit van de zorg en het sturen van onderzoeksprogramma's. Daartoe bestaan er gevestigde nationale bewakingsprogramma's voor zowel het gebruik van antimicrobiële stoffen als het toezicht op het vóórkomen van antimicrobiële resistentie (AMR) bij mensen, voedselproducerende dieren, de voedselketen en het milieu. De verschillende programma's zijn opgezet met verschillende doelstellingen en het was tot nu toe moeilijk om een duidelijk overzicht te krijgen van de Belgische situatie voor alle sectoren. Het BELMAP-rapport, het eerste Belgische "One Health"-rapport over AMR, heeft als doel de resultaten en trends van de bestaande monitoringprogramma's samen te vatten, mogelijke lacunes te identificeren en algemene aanbevelingen te formuleren om de monitoring te verbeteren.

Het Belgische nationale actieplan ter bestrijding van antibioticumresistentie is nu officieel van kracht. Dit plan is gebaseerd op een gemeenschappelijke "One World, One Health"-aanpak, waarbij iedereen verantwoordelijk is voor de problematiek en samenwerkt om de best mogelijke zorg voor mens en dier, veilig voedsel en een gezonde leefomgeving te bieden aan alle burgers. Vanuit het ‘One Health’ principe integreert het plan de doelstellingen en acties van de dierlijke en de humane sector en van het leefmilieu.
Dit plan dat wordt gecoördineerd door de FOD Volksgezondheid, bevordert de samenwerking tussen de drie sectoren, alsook tussen de verschillende federale overheidsdiensten en gefedereerde entiteiten. Voortbouwend op de reeds geboekte vooruitgang, maar zich bewust van de uitdagingen die er nog liggen, zijn AMCRA, de bevoegde federale autoriteiten en de hele veterinaire en diergezondheidssector verheugd over de mogelijkheden die dit "One Health"-actieplan zal bieden om de strijd tegen antibioticumresistentie te verbeteren.

Het Europese Geneesmiddelenagentschap heeft haar 11de rapport gepubliceerd over de verkoopcijfers van antibiotica voor dieren in 31 Europese lidstaten in 2019 en 2020 (ESVAC-rapport). Dit rapport toont dat de verkoop van antibiotica bij dieren in Europa met 43,2 % daalde tussen 2011 en 2020, gebaseerd op 25 landen die data konden aanleveren voor die volledige periode. Van de 31 rapporterende landen staat België op de 9e plaats van de grootste gebruikers.
Wat betreft de kritische belangrijke antibiotica voor de mens, werden ook enkele belangrijke dalingen vastgesteld.

Het Europese Voedselagentschap (EFSA) heeft beroep gedaan op verschillende deskundigen om een overzicht te maken van het belang van antibioticumresistente bacteriën en die hun rol in de diergezondheid van verschillende diersoorten. Dit werk dient als uitgangspunt voor een toekomstige rapportering van de dreiging die deze resistente bacteriën vormen voor de gezondheid van de betrokken diersoorten. De gevolgen voor de diergezondheid van deze meest relevante bacteriën en de vraag of zij in aanmerking komen om in het kader van de diergezondheidswetgeving te worden opgenomen en gecategoriseerd, zullen in afzonderlijke wetenschappelijke adviezen worden beoordeeld.
Deze EFSA rapporten vormen relevante informatie om ook voor de in België gehuisveste voedselproducerende en gezelschapsdieren kennis te verwerven over het voorkomen van resistentie bij pathogenen en op basis daarvan gerichte therapieën te kunnen toepassen.

Vétérinexpo die aanvankelijk door ging op zaterdag 4 en zondag 5 december heeft omwille van de Covid-19 maatregelen beslist om de beurs te verplaatsen naar zaterdag 2 en zondag 3 april. AMCRA heeft begrip voor deze wijziging en wij zullen er ook dan alvast bij zijn!

De voltallige AMCRA staf wenst jullie allen een veilig, gezond en vreugdevol kerstfeest en gelukkig nieuwjaar en wenst jullie te bedanken voor het volgen van onze nieuwsbrieven in 2021! Wij plannen alvast om jullie ook in 2022 periodiek te voorzien van het laatste nieuws rond antibioticumgebruik en resistentie! Tot dan!

Tijdens de ‘Antibiotic Awareness Week’, die dit jaar doorgaat van 18 tot 24 november, wordt wereldwijd extra aandacht besteed aan de problematiek van antibioticumresistentie. In België wordt de week ingezet met een online infosessie, georganiseerd door de FOD Volksgezondheid, over het Belgische “One World, One Health” actieplan over antibioticumresistentie bij mens, dier en in het milieu. Ook AMCRA neemt deel aan de presentaties van die dag en vertegenwoordigt hiermee het diergeneeskundige luik van de drie sectoren mens, dier en leefmilieu.

Op 22 oktober 2021 organiseerde het FAGG een online infosessie over de Europese Verordening 2019/06 rond diergeneesmiddelen. De infosessie is toegespitst op dierenartsen en beschrijft de concrete impact en praktische implementatie van de verordening in België.

AMCRA zal zoals goede gewoonte een stand hebben op de dierenartsenbeurs Vétérinexpo. U kunt bij ons allerlei sensibilisatiemateriaal bekomen: posters met richtlijnen voor verantwoord antibioticumgebruik bij de hond en de kat, flyers voor diereigenaren ‘Antibiotica, baat het niet, dan schaadt het wel.’ en veel meer…

Bent u praktijkdierenarts voor honden en katten en beschikt u nog niet over een poster met richtlijnen voor verantwoord antibioticumgebruik bij hond en kat? Vraag dan nu de hernieuwde editie aan via het info@amcra.be adres!

Het Europees Parlement heeft zich met een grote meerderheid uitgesproken tegen de motie ingediend door het ENVI (Europese commissie van milieubeheer, volksgezondheid en voedselveiligheid), die inging tegen de EU Commission delegated act, betreffende de criteria die moeten gehanteerd worden om bepaalde antibiotica te mogen inzetten. AMCRA is opgelucht over de uitkomst van de stemming en wenst in deze context andermaal het belang te onderstrepen van een verantwoord gebruik van deze middelen om hun gebruik in de toekomst te kunnen blijven verzekeren.

Het 3de JIACRA rapport bevat de resultaten van uitgebreide analyses van antibioticumgebruik- en resistentiedata bij bacteriën afkomstig van mens en dier in de Europese Unie. Doel is om verbanden op te sporen tussen humaan en veterinair antibioticumgebruik enerzijds en het voorkomen van antibioticumresistentie bij bacteriën van mens en dier.

In het Europees parlement zal er in de komende week een stemming plaatsvinden over het gebruik van antibiotica in de diergeneeskundige sector. Het gaat meer bepaald over het gebruik van de polymyxines, macroliden, fluoroquinolones en 3de/4de generatie cefalosporines, die strikt voorbehouden zouden blijven voor gebruik bij mensen. AMCRA, het kenniscentrum die overheid en sectoren adviseert met betrekking tot verantwoord antibioticumgebruik in België bij dieren, is niet akkoord met het ontzeggen van deze belangrijke antibiotica voor diergeneeskundig gebruik en vreest een negatieve impact op de gezondheid en het welzijn van dieren. AMCRA roept de leden van het Europees parlement op om de motie te verwerpen en de EU Commission delegated act in zijn huidige vorm te aanvaarden.

AMCRA of het Kenniscentrum inzake antibioticumgebruik en -resistentie bij dieren is een vzw die in 2012 opgericht werd met als doel te streven naar een rationele reductie van antibioticumgebruik bij dieren in België door analyse, communicatie en sensibilisering van de betrokken partners. Dit om de verdere spreiding van antibioticumresistentie een halt toe te roepen. AMCRA en zijn partners legden de bouwstenen voor het eerste Antibioticumconvenant tussen overheid en sectoren, en bepaalden in grote mate de nieuwe verregaande reductiedoelstellingen in het tweede Antibioticumconvenant dat tot en met 2024 loopt. De weg naar een duurzaam antibioticumbeleid die AMCRA en haar partners al in 2012 ingeslagen zijn, wordt integraal verder gezet in het Nationale Actieplan “One Health” die België zal lanceren. Er moet nog een hele weg afgelegd worden, maar de veehouderij is absoluut betrokken bij deze “One Health” aanpak.

Het einde van het eerste antibioticumconvenant 2016-2020 wordt gekenmerkt door het ruimschoots behalen van de reductiedoelstelling voor het gebruik van met antibiotica gemedicineerde voeders. Ook het totale gebruik van antibiotica en het gebruik van de kritisch belangrijke antibiotica daalde sterk tussen 2011 en 2020. Toch worden de vooropgestelde doelen hier niet behaald, aangezien in 2020 het totale gebruik niet verder daalde en het gebruik van de kritisch belangrijke antibiotica zelfs sterk steeg ten opzichte van 2019. De betrokken overheden en de betrokken partijen tonen door de ondertekening van een nieuw convenant voor de periode van 2021-2024 hun ambitie om in het kader van de strijd tegen antibioticumresistentie verder samen te werken richting een verminderd antibioticumgebruik.

Het ‘European Network for Optimization of Veterinary Antimicrobial Treatment’ ENOVAT wil het gebruik van antibiotica in de diergeneeskunde optimaliseren door de focus te leggen op richtlijnen over een goed antibioticumgebruik en door de microbiologische diagnostische procedures te verfijnen. Hiervoor willen ze onder meer eerst een stand van zaken opmaken van de huidig beschikbare diergeneeskundige richtlijnen en microbiële diagnostische praktijken doorheen Europa. Dit moet leiden tot de ontwikkeling van een ‘standaard’ voor richtlijnen in Europa.

Door een logo te ontwerpen voor het formularium wil AMCRA nogmaals de aandacht vestigen op de richtlijnen voor het antibioticumgebruik in België. Het formularium bestaat sinds 2016 in een digitale versie, toegankelijk via www.e-formularium.be. Door het tonen van de kleurcodes in het logo worden dierenartsen herinnerd aan de classificatie van antibiotica in geel, oranje en rood. Zo wordt de toepassing van de kleurcodes getriggerd bij elke gebruiker van het formularium. Vanaf nu is het logo ook te vinden op de website van het formularium.

Het Europese Voedselagentschap (EFSA) heeft de antibioticaresistentiecijfers afkomstig van verschillende zoönotische en indicatorbacteriën, jaarlijks verzameld op niveau van de Europese Unie lidstaten, gepubliceerd in een ‘EU summary’ rapport. Dit rapport toont data voor de jaren 2018 en 2019 en dit voor pluimvee, karkassen en -vlees (2018) en varkens en kalveren jonger dan 1 jaar (2019). In de monitoring worden zowel Salmonella, Campylobacter en indicator Escherichia coli stammen, alsook resultaten van de monitoring van ESBL‐/AmpC‐/carbapenemase‐producerende E. coli stammen gepresenteerd. Sommige lidstaten leverden ook data over de prevalentie van methicilline‐resistente Staphylococcus aureus (MRSA) in dieren en voedsel aan, eventueel aangevuld met data over resistentie tegen andere antibiotica bij MRSA.

AMCRA heeft haar activiteitenverslag voor 2020 gepubliceerd. U vindt er de activiteiten en realisaties voor het voorbije jaar 2020.

Heeft u als dierenarts geregeld de ‘kleine zoogdieren’, zoals het konijn, de fret, de cavia, … op bezoek voor behandeling van bepaalde aandoeningen?

Sinds 1 maart is AMCRA officieel ondergebracht op een nieuwe locatie aan de Galileelaan te 1210 Brussel. Ook de FOD Volksgezondheid, het Geneesmiddelenagentschap en andere instanties zijn daar nu gehuisvest. Gezien echter de nog steeds geldende COVID-19 maatregelen kunt u de AMCRA staf nog steeds enkel digitaal bereiken via info@amcra.be.
Ten geschikte tijde kijken wij er uiteraard naar uit om u te mogen ontmoeten in een vernieuwde omgeving!

Na het eerste convenant 2016-2020 is dit tweede “Convenant betreffende het verantwoord gebruik van antibiotica bij dieren”, opgesteld tussen de federale overheid en de betrokken partijen in de strijd tegen antibioticaresistentie, ondertekend door de minister van Landbouw, David Clarinval, de minister van Volksgezondheid, Frank Vandenbroucke (die daarbij tevens het FAVV, de FOD Volksgezondheid en het FAGG vertegenwoordigen waarover zij de voogdij uitoefenen in functie van hun bevoegdheden), AMCRA en 21 verschillende partners die betrokken zijn bij het gebruik van antibiotica bij dieren (landbouworganisaties, dierenartsenverenigingen en Orde der Dierenartsen, pharma.be, Belgian Feed Association, beheerders van lastenboeken, dierengezondheidsverenigingen).

Sinds haar oprichting in 2012 erkent AMCRA, het ‘Kenniscentrum voor antibioticumgebruik en -resistentie bij dieren’, de centrale rol van de dierenarts in de strijd tegen antibioticumresistentie. Na de aankondiging van een nieuw reductieplan voor antibioticumgebruik in de diergeneeskunde in België – de Visie 2024, is AMCRA verheugd om nu ook twee nieuwe leden in haar Raad van Bestuur (RvB) te mogen verwelkomen. Het gaat over twee dierenartsenverenigingen, met name ‘Union Professionnelle Vétérinaire’ (UPV) en SAVAB-Flanders.

De ‘European Joint Action on Antimicrobial Resistance and Healthcare-Associated Infections’ (EU-JAMRAI) ontwikkelde een didactisch kaartspel onder de vorm van een digitale applicatie, genaamd Micro-Combat game App, om de jeugd op een speelse manier vertrouwd te maken met verantwoord gebruik van antibiotica.

Het Horizon 2020 project NETPOULSAFE - Networking European poultry actors for enhancing the compliance of biosecurity measures for a sustainable production – is officieel van start gegaan op 1 oktober 2020. Het project heeft als doel om de naleving van de bioveiligheid in de pluimveehouderij te verbeteren door ondersteunende maatregelen samen te stellen, te valideren en te delen.

Van 18 tot 24 november 2020 is het de internationale week van de sensibilisering voor verstandig gebruik van antibiotica. Het gebruik van antibiotica bij dieren is de laatste jaren fors gedaald. Er wordt echter een alarmerende evolutie gezien in het antibioticumgebruik bij pluimvee. Het totale gebruik en het gebruik van de kritisch belangrijke quinolones bij pluimvee in het bijzonder tonen een toename. Deze ongunstige cijfers zijn duidelijk in tegenstelling met de 2020-doelstellingen en de nieuwe 2024-doelstellingen.

Het Europese Geneesmiddelenagentschap heeft haar 10de rapport gepubliceerd over de verkoopcijfers van antibiotica voor dieren in 31 Europese Unie lidstaten in 2018 (ESVAC-rapport). Dit rapport toont dat de verkoop van antibiotica bij dieren met meer dan 34% daalde tussen 2011 en 2018 in Europa. Een sterke daling in onder meer de verkoop van polymyxines (-70%) is erg positief. Ook het gebruik van andere antibiotica, door de Wereldgezondheidsorganisatie geklasseerd als kritisch belangrijke antibiotica met hoogste prioriteit, toont een substantiële daling: -24% voor de 3de/4de generatie cefalosporines, -4% voor de fluoroquinolones en -74% voor andere quinolones (zoals nalidixinezuur).

Elk kwartaal publiceren FAGG en AMCRA, op basis van de verplichte registratie van antibioticumgebruik in Sanitel-Med, de 'barometer antibioticagebruik'. De huidige barometer toont de resultaten van het derde kwartaal van 2018 (’18-Q3) t.e.m. het tweede kwartaal van 2020 (’20-Q2). De negatieve trend die in de eerste maanden van 2020 werd opgemerkt, is jammer genoeg geen tijdelijk fenomeen. De nieuwste resultaten tonen dat het totale gebruik, geregistreerd in Sanitel-Med, gestegen is bij pluimvee en vleeskalveren, maar dat ook het gebruik van de fluoroquinolones is toegenomen bij pluimvee. Het gebruik van colistine kent ook een toename in de pluimvee, terwijl deze wel verder daalt bij varkens en vleeskalveren. Het gebruik van zinkoxide bij varkens neemt af, wat gezien de uitfasering van zinkoxide tegen eind 2020 een positief signaal is.

Deze ongunstige evolutie vraagt dringend om een vernieuwde inspanning van dierenartsen en veehouders om het tij te keren.

De Covid-19 crisis heeft ertoe geleid dat geplande congressen in een digitale versie doorgaan. Dit heeft als voordeel dat u ze veilig van thuis kunt volgen. Vind hier een selectie van twee interessante congressen in het najaar gerelateerd aan het topic antibioticagebruik- en resistentie.

Het Belgisch Centrum voor Farmacotherapeutische Informatie (BCFI, vzw) publiceert jaarlijks het Vetcompendium met farmacotherapeutische informatie van alle diergeneesmiddelen die in België in de handel zijn. Gedurende meer dan 20 jaar werd dit diergeneesmiddelenrepertorium gratis verzonden naar alle Belgische dierenartsen en apothekers.
Vanaf 2021 wordt het Vetcompendium enkel nog op aanvraag verzonden naar dierenartsen en apothekers.

Elk kwartaal publiceren FAGG en AMCRA, op basis van de verplichte registratie van antibioticagebruik in Sanitel-Med, de 'barometer antibioticagebruik'. Hiermee worden, in enkele grafieken, een aantal tendensen met betrekking tot het antibioticumgebruik per diersoort (varkens, pluimvee, vleeskalveren) getoond en vergeleken met voorgaande jaren, telkens met één kwartaal opgeschoven. De huidige barometer toont de resultaten van het tweede kwartaal van 2018 (’18-Q2) t.e.m. het eerste kwartaal van 2020 (’20-Q1). Jammer genoeg is het antibioticagebruik in de eerste maanden van 2020 gestegen in alle sectoren, geregistreerd in Sanitel-Med. Deze ongunstige evolutie vraagt een vernieuwde inspanning van dierenartsen en veehouders om het tij te keren.

De SDa maakte in juni bekend dat het antibioticagebruik bij dieren in Nederland verder afneemt. In 2019 nam het gebruik bij kalveren, varkens, rundvee en vleeskuikens verder af met respectievelijk 11,3%, 8,2%, 4,9% en 2,2% ten opzichte van 2018. De verkoop laat een totale daling zien van 16.1% tussen 2018 en 2019. De daling ten opzichte van het door de overheid aangewezen referentiejaar 2009 bedraagt nu 69,6%.

Er is opnieuw een duidelijke daling in het antibioticumgebruik bij dieren in 2019. Dit vertaalt zich ook in een daling van de antibioticumresistentie.

AMCRA heeft haar activiteitenverslag voor 2019 gepubliceerd. U vindt er de activiteiten en realisaties voor het voorbije jaar 2019.

Het AACTING consortium organiseert op 3 en 4 december 2020 haar derde internationale conferentie over Quantification, Benchmarking and Stewardship of Veterinary Antimicrobial Usage te Hannover, Duitsland.

De call for abstracts is open en de deadline voor indienen is 31 juli 2020.

Onderwerpen van de conferentie zijn onder meer:

AMCRA heeft een nieuwe visie over het antibioticabeleid bij dieren in België na 2020 ontwikkeld. Er wordt gestreefd naar een minimaal antibioticumgebruik bij alle diersoorten en door iedere dierenarts.

Centraal staan 3 doelstellingen, geflankeerd door 9 actiepunten.

Het gebruik van 3de en 4de generatie cefalosporines en fluoroquinolones bij voedselproducerende dieren (uitgezonderd paard) is sinds 2016 geregeld door gebruiksvoorwaarden, gepubliceerd in het Koninklijk Besluit (KB) van 21 juli 2016 (artikelen 66, 67, 68 en 69). Bij een uitbreiding van dit KB naar paarden (voedsel- en niet-voedselproducerende dieren), moet de aandacht worden gevestigd op de bijzondere situatie van antibioticumgebruik bij deze dieren.

Het AACTING consortium kondigt haar 3de internationale conferentie aan over de ‘Quantification, Benchmarking and Stewardship of Veterinary Antimicrobial Usage’.
Volgende topics komen aan bod: Veterinary Antimicrobial Usage; Quantification; Benchmarking, Stewardship and Action Plans; New Antimicrobial Policy; Antimicrobial Usage Worldwide

Diergeneeskundig gebruikte antibiotica werden in vier categorieën A, B, C en D onderverdeeld, gebaseerd op de mogelijke gevolgen voor de volksgezondheid bij een toegenomen antibioticaresistentie door het gebruik ervan bij dieren en op de nood van deze middelen voor de diergeneeskunde.
De nieuwe categorisatie kwam tot stand door samenwerking van verschillende expertgroepen in de dier- en humane geneeskunde. Het Europees Geneesmiddelenagentschap (EMA) vraagt dierenartsen om de categorisatie te gebruiken als leidraad bij een verantwoorde antibioticakeuze. De categorisatie is geen absolute richtlijn van therapiekeuze, aangezien steeds rekening moet worden gehouden met de informatie vermeld op de bijsluiter van de betrokken vergunde producten.

Elk kwartaal publiceren FAGG en AMCRA, op basis van de verplichte registratie van antibioticagebruik in Sanitel-Med, de 'barometer antibioticagebruik'. Hiermee worden, in enkele grafieken, een aantal tendensen met betrekking tot het antibioticumgebruik per diersoort (varkens, pluimvee, vleeskalveren) getoond. De barometer schuift per nieuw gepubliceerde barometer op met één kwartaal en spreekt nu over 8 volledige kwartalen, van het vierde kwartaal van 2017 (’17-Q4) t.e.m. het derde kwartaal van 2019 (’19-Q3).

In het voorjaar van 2020 kunt u AMCRA ontmoeten op diverse locaties in het land: roadshows, de Agridagen en het SAVAB Flanders congres ‘Deep skin’…

Op 19 juni 2019 vond het jaarlijkse communicatiemoment plaats van AMCRA, het FAVV, het FAGG en de FOD Volksgezondheid, waarin een update werd gegeven over de gebruiks- en resistentieresultaten voor 2018.

Om de belangrijkste resultaten en boodschappen van die dag te belichten, werd een videocompilatie gemaakt van de verschillende presentaties. Het jaar 2020 is hét laatste jaar waarin inspanningen kunnen geleverd worden om de totale reductiedoelstelling van – 50% antibioticumgebruik ten opzichte van 2011 te kunnen bereiken. Om alle betrokkenen te herinneren aan de laatst bekende cijfers, kunt u nu nog eens alle resultaten op een rijtje herbekijken.

AMCRA lanceerde vorige maand een advies met aanbevelingen voor het gebruik van humaan vergunde antibiotica bij dieren. Het gebruik van deze humaan vergunde antibiotica zou, aldus het advies, enkel mogelijk mogen zijn wanneer aan specifieke voorwaarden voldaan is. De nieuwe Europese Verordening 2019/6 over geneesmiddelen voor diergeneeskundig gebruik heeft diverse maatregelen voorgesteld om voorzichtig gebruik van antibiotica te garanderen. Eén van de maatregelen voorziet nu ook dat bepaalde antibiotica enkel zouden mogen gebruikt worden voor de behandeling van specifieke bacteriële infecties bij mensen. Om meer informatie in te winnen over cascadegebruik van (exclusief humaan vergunde) antibiotica bij dieren nodigt de ‘Committee of Veterinary Medicinal Products’ (CVMP) van de Europese Commissie alle betrokkenen uit om informatie te verschaffen over dit gebruik via een online in te vullen formulier!

Tussen 5 en 7 oktober 2020 wordt in Amsterdam de 5de internationale conferentie over ‘Responsible Use of Antibiotics in Animals’ gehouden!

Europa keurde een nieuwe verordening rond diergeneesmiddelen en gemedicineerde diervoeders goed. Wat dit inhoudt en wat er concreet verandert voor de industrie en dierenarts werden voorgesteld tijdens een symposium, georganiseerd door het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten (FAGG), op dinsdag 19 november te Brussel.

Dierenartsen werden tijdens de namiddagsessie geïnformeerd over beslissingen genomen op Europees niveau en wat dit concreet kan betekenen voor de Belgische wetgeving.

Mastitis behoort op heden tot de 3 belangrijkste oorzaken van het voortijdig afvoeren van melkkoeien. Deze hoofdzakelijk door bacteriën veroorzaakte infectie leidt dan ook vaak tot stress en frustratie bij de melkveehouder. Bovendien wordt mastitis geassocieerd met verminderde eetlust, een verminderd dierenwelzijn en een verhoogd antibioticagebruik. In dit artikel wordt gefocust op het ‘strategisch behandelen’ van milde klinische mastitisgevallen, waardoor het totale antibioticagebruik bij melkvee kan dalen.

In de natuur wordt een jong van een wild zwijn gespeend op een leeftijd van 3 tot 4 maanden en dit op een geleidelijke manier. In onze gedomesticeerde varkenshouderij ligt de speenleeftijd veel lager en wordt er meestal ook abrupt gespeend. Dit heeft heel wat gevolgen voor de gezondheid van de big en haar latere prestaties als vleesvarken. De speenleeftijd speelt immers een belangrijke rol in de robuustheid en weerbaarheid van de big. Een latere speenleeftijd kan er ook toe bijdragen dat er minder noodzaak is om de big met antibiotica te behandelen.

Het gebruik van humaan vergunde antibiotica bij niet-voedselproducerende dieren is mogelijk via de toepassing van het cascadesysteem, indien geen ander diergeneeskundig middel in België is vergund voor de behandeling van de bacteriële infectie bij de betrokken diersoort of een andere diersoort. AMCRA heeft aanbevelingen geformuleerd die ertoe moeten leiden dat het gebruik van deze humaan vergunde antibiotica enkel kan wanneer aan specifieke voorwaarden voldaan is. Hierdoor moet onverantwoord gebruik bij dieren vermeden worden. In het advies worden ook aanbevelingen geformuleerd over de registratie en de controle op het gebruik van humaan vergunde antibiotica bij dieren.

Bacteriële cystitis is een veelvoorkomende oorzaak van klinisch zieke honden en katten. Recent werden nieuwe richtlijnen gepubliceerd over hoe te handelen bij vermoeden van een bacteriële urineweginfectie bij de hond of kat. Deze richtlijnen werden door de ‘International Society for Companion Animals’ gepubliceerd en vormen een herziening en aanvulling op vorige richtlijnen uit 2011. AMCRA heeft op basis van deze vernieuwde aanbevelingen de richtlijnen in het formularium – www.e-formularium.be – aangepast.

Ook pluimvee- en vleeskalverdierenartsen krijgen nu inzicht in hun gebruik-, voorschrijf- en verschaffingsgedrag van antibiotica op veehouderijen. Dit is mogelijk dankzij de benchmarkrapporten voor dierenartsen, die beschikbaar zijn op het Sanitel-Med platform. Varkensdierenartsen ontvingen reeds eerder zo’n benchmarkrapport. Het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten (FAGG) voorziet deze rapporten omwille van de essentiële rol van de dierenarts in het gebruik van antibiotica op de bedrijven.

De data-analyse eenheid van AMCRA heeft op basis van de registraties van het antibioticagebruik per diersoort in Sanitel-Med een nieuwe barometer ontwikkeld. Hierdoor worden een aantal tendensen zichtbaar m.b.t. het jaarlijks totaal AB gebruik dat per diersoort geregistreerd werd in SANITEL-MED, uitgedrukt in aantal ton, steeds opschuivend met een kwartaal (‘rollend kwartaal’). De figuren spreken over negen volledige kwartalen, van het tweede kwartaal van 2017 (’17-Q2) t.e.m. het tweede kwartaal van 2019 (’19-Q2). Er worden verder vier veterinair belangrijke antimicrobiële families uitgelicht, nl. de polymyxines (colistine), zink oxide premix bij varkens en de twee families met een rode AMCRA kleurcode, namelijk de fluoroquinolones en de 3e en 4e generatie cefalosporines. Om een idee te geven van het aandeel dat wordt gedekt door SANITEL-MED in het totale veterinaire AB gebruik, staat in elke figuur ter referentie het aantal ton of kg dat in 2018 volgens de BelVet-Sac data werd verkocht in België.

Het Europees geneesmiddelenagentschap (EMA) heeft de cijfers van antibiotica, verkocht in 2017 in de diergeneeskunde, gepubliceerd voor België en alle andere Europese Unie landen. Hierdoor kan een trend gemaakt worden over het gebruik gedurende de laatste 8 jaar van rapportering (2010 tot 2017). Data worden weergegeven in het European Surveillance of Veterinary Antimicrobial Consumption (ESVAC) rapport.

De betrokken overheden, FAVV en FAGG riepen begin deze maand op om de kritisch belangrijke antibiotica met dezelfde voorzichtigheid te gebruiken zoals vóór de vernietiging van de artikelen 65 tot en met 70 en bijlage IV van het koninklijk besluit van 21 juli 2016. De vernietiging door de Raad van State is tijdelijk en gebeurde omdat België de beperking van het gebruik van vergunde geneesmiddelen niet gemeld heeft aan de Europese Unie.

De eerste benchmarkrapporten zijn sinds eind juli beschikbaar voor varkensdierenartsen op het Sanitel-Med platform. Dierenartsen dienen daar in te loggen om hun rapport te kunnen raadplegen. Het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten (FAGG) voorziet deze rapporten omwille van de essentiële rol van de dierenarts in het gebruik van antibiotica op de bedrijven.

De benchmarkrapporten voor veehouders en dierenartsen worden tot stand gebracht door de ‘Eenheid data-analyse antibioticagebruik’ van AMCRA vzw, het kenniscentrum inzake antibioticagebruik en -resistentie bij dieren (www.amcra.be).

De autoriteit Diergeneesmiddelen (SDa) in Nederland publiceerde op 11 juni 2019 een persbericht over het gebruik van antibiotica bij dieren in Nederland.

In 2018 wordt de grootste reductie in het gebruik van antibiotica in de diergeneeskunde verwezenlijkt sinds 2011.

Door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) werden criteria ontwikkeld om antibiotica te kunnen indelen volgens hun belang voor de volksgezondheid. Dit om het voorzichtig gebruik van antibiotica te verzekeren in de dier- en humane geneeskunde. De WHO bracht in mei 2019 haar 6de revisie uit van de “Critically Important Antimicrobials for Human Medicine”.

Vervuiling door bepaalde geneesmiddelen in het milieu wordt als een groeiend probleem gezien, vooral met betrekking tot antimicrobiële resistentie. Residuen van farmaceutische producten kunnen in het leefmilieu terechtkomen bij de productie, het gebruik en de verwijdering ervan. De Europese Unie heeft daarom duidelijke doelstellingen geformuleerd die de strategische aanpak van dit probleem vorm moeten geven.

Gezien schimmels typisch biologische agentia zijn die zich in de omgeving bevinden en zij bij zowel mens als dier een impact de gezondheid kunnen uitoefenen, vereist deze thematiek bij uitstek een ‘One Health’-aanpak. Hoewel resistentie voornamelijk bij bacteriën gekend is, is waakzaamheid eveneens geboden bij de opkomst van resistentie bij schimmels.

Begin 2019 ging het grootschalige DISARM (Disseminating Innovative Solutions for Antibiotic Resistance Management) project van start onder leiding van het Instituut voor Landbouw, visserij en voedingsonderzoek (ILVO) van start. Vijftien partners uit 19 verschillende landen zijn hierin betrokken en zullen samen werken aan de ontwikkeling van de nodige tools en kennis om de vermindering van antibioticagebruik in de praktijk te realiseren.

Het onverantwoord gebruik van antibiotica bij mens en dier maakt bacteriën steeds sneller resistent. Dit heeft overlijdens, meer ziekenhuisopnames en een langere ziekteduur tot gevolg. In België ligt het antibioticagebruik in de ambulante sector (met vooral de huisartsen als voorschrijvers), in de woonzorgcentra en in de veeteelt hoger dan het Europese gemiddelde. Op vraag van de FOD Volksgezondheid onderzocht het Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg (KCE) de oorzaken hiervan, en formuleerde het 21 aanbevelingen om de situatie te verbeteren.

Het 18de jaarlijkse rapport over het gebruik van antibiotica bij mensen (Norm) en bij dieren (Norm-Vet) in Noorwegen in 2017 is zojuist verschenen. Het toont een algemene daling in gebruik van veterinaire antibiotica (-4,5% in vergelijking met 2016 en -10% in vergelijking met 2013). Bij gezelschapsdieren (uitgezonderd paarden) bedraagt het totale gebruik 359 kg werkzame stof in 2017 (waarvan 250 kg amoxicilline / clavulaanzuur en 7 kg fluoroquinolonen).

Het FAVV, het FAGG, de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu en AMCRA zijn verheugd over het onderzoek van KCE (Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg) over het antibioticagebruik in België, waarvan de conclusies aantonen dat de strategie die op federaal niveau werd gedefinieerd en de acties van de veterinaire sector op het terrein lonen: het antibioticagebruik verminderen en de antibioticaresistentie tegengaan.

EFSA en ECDC publiceren jaarlijks een rapport met de resistentiedata van indicatorbacterie (Escherichia coli) en van de meest belangrijke zoönotische bacteriën (Salmonella, Campylobacter, MRSA) bij mensen, dieren en voedsel in de Europese Unie. De data die nu beschikbaar zijn, zijn de resistentiegegevens van het jaar 2017.

De wereldgezondheidsorganisatie voor dieren (OIE – Office International des Epizooties) publiceerde in februari 2019 haar derde rapport over het gebruik van antimicrobiële middelen bij dieren wereldwijd. Dit nieuwe rapport geeft een update van het antibioticagebruik in de wereld en in verschillende regio’s tussen 2015 en 2017 ten opzichte van de biomassa dieren. Het vorige rapport dateert van 2016 en toonde gegevens tussen 2010 en 2015. De OIE verzamelt deze gegevens wereldwijd bij vrijwillig deelnemende landen. Voor de laatste rapportering namen 155 landen deel aan de rapportering ten opzichte van 130 en 146 tijdens de 1ste en 2de rapportering in 2012 en 2015 respectievelijk (n= 181). Dit wijst op een wereldwijd toegenomen bewustzijn van het belang van monitoring van antibioticagebruiksgegevens .

Met de nieuwe verordening wil men op Europees niveau meer ruimte creëren voor innovatie en een grotere beschikbaarheid van diergeneesmiddelen verzekeren , een administratieve vereenvoudiging en sterke waarborgen voor de gezondheid en het welzijn van dieren, de volksgezondheid en het milieu. In de verordening wordt ook focus gelegd op tal van maatregelen om oordeelkundig en beperkt antibioticagebruik bij dieren te verzekeren. Dat omvat onder meer het vermijden van routinematig profylactisch en metafylactisch gebruik, maatregelen ter beperking van het gebruik bij dieren van antibiotica die van cruciaal belang zijn voor het voorkomen en behandelen van levensbedreigende infecties bij mensen. De verordening vermeldt ook dat het mogelijk moet zijn om het gebruik van bepaalde antibiotica uitsluitend bij mensen toe te laten en dus niet bij dieren. Er wordt ook voor gezorgd dat in de etikettering van antimicrobiële diergeneesmiddelen passende waarschuwingen en aanwijzingen worden opgenomen. Anderzijds wordt de ontwikkeling van nieuwe antibiotica aangemoedigd en gestimuleerd.

“Heeft mijn hond geen antibiotica nodig?”; “De vorige keer hebben die pilletjes heel goed geholpen. Kunt u dat opnieuw geven?”; “Ik denk dat mijn kat het best antibiotica kan krijgen!”. Dierenartsen kunnen tijdens het consult nogal wat druk ervaren van de eigenaar van hond of kat om antibiotica te gebruiken bij de behandeling van hun zieke viervoeter. Dierenartsen weten nochtans vanuit hun opgebouwde kennis en ervaring het best wanneer antibiotica aangewezen zijn.

Om het formularium voor hond en kat onder vernieuwde aandacht te brengen , werd een handige poster in A1 formaat ontwikkeld. In de poster wordt uitvoerig beschreven wanneer antibiotica geïndiceerd zijn, welke niet-antibacteriële therapieën gebruikt kunnen worden, en worden preventieve maatregelen opgesomd voor de meest voorkomende bacteriële aandoeningen van de huid, het oor, het ademhalings-, spijsverterings- en urogenitaalstelsel en enkele algemene aandoeningen (sepsis, antibacteriële profylaxis, MRSA/MRSP). Verder wordt er aandacht geschonken aan welke de meest voorkomende oorzakelijke ziekteverwekkers zijn en hoe een diagnose kan gesteld worden.

EPRUMA – European Platform for the Responsible Use of Medicines in Animals – roept de instanties van de Europese Unie (EU) op een geïntegreerde aanpak te volgen met betrekking tot het gebruik van vaccins bij mens én dier. EPRUMA is van mening dat vaccinatie in de diergeneeskunde een onmisbaar aspect vormt van de ‘One Health’ aanpak.

De wereldgezondheidsorganisatie (WHO) maakt sinds 2005 een lijst op met antibiotica die van kritisch belang zijn voor de behandeling van bacteriële infecties bij de mens. Deze lijst wordt tweejaarlijks herzien en eventueel aangepast op basis van nieuwe ontwikkelingen in het voorkomen van antibioticaresistentie en het belang van een therapie bij de mens. In de nieuw gepubliceerde versie (2017) wordt de familie van de polymyxines, waaronder ook colistine, geranschikt onder de kritisch belangrijke antibiotica met de hoogste prioriteit voor de volksgezondheid. Voorheen kreeg colistine nog geen hoogste prioriteit toegekend.

AMCRA vzw, het sectorbreed kenniscentrum dat via advies en sensibilisering de Belgische dierhouderij wil begeleiden naar een verminderd en meer duurzaam gebruik van antibiotica, lanceert zijn mobiel formularium.

Eind november werd bekend dat in China een nieuwe vorm van colistine resistentie werd teruggevonden in bacteriën op vlees, in voedselproducerende dieren en in ziekenhuispatiënten (Liu et al., 2015). Dit nieuws is verontrustend aangezien het gaat om een horizontaal overdraagbare resistentiedeterminant.