Infomoment over antibioticagebruik en -resistentie

bij dieren in België in 2024

Het verantwoord gebruik van antibiotica en de aanpak van antimicrobiële resistentie zijn uitdagingen die geen enkele sector alleen kan aangaan. Boeren en dierenartsen werken dagelijks zij aan zij, en alleen hun gezamenlijke dialoog – met steun van de overheid – maakt echte vooruitgang mogelijk.

Deze nieuwe Barometer toont de resultaten van april 2023 tot en met maart 2025. Hierdoor komt nu ook het eerste trimester van 2025 in beeld. Er wordt een verdere afname (-2,6 ton) gezien in de totale hoeveelheid gebruikte tonnen (96,0 ton) in de periode april 2024-maart 2025 vergeleken met de periode januari 2024-december 2024 (98,6 ton). Deze afname situeert zich voornamelijk bij de varkens (-1,6 ton) en in mindere mate bij runderen (-0,6 ton), en pluimvee (-0,3 ton). Het gebruik van de kritisch belangrijke (fluoro)quinolones is opnieuw gestegen bij pluimvee (44,1 kg), terwijl er een daling is bij vleeskalveren (-4,0 kg) en runderen (-1,1 kg).

Communicatie en sensibilisatie over een rationeel antibioticumgebruik is essentieel. Bewustmaking ligt immers aan de basis van elke gedragsverandering. Dierenartsen hebben een centrale rol in het promoten van verstandig antibioticumgebruik. Dit door de eigenaars van de dieren die ze behandelen correct te informeren over waarom antibiotica niet altijd noodzakelijk zijn, of indien nodig hoe ze correct te gebruiken.

Op vrijdag 20 juni laatstleden vond het jaarlijkse communicatiemoment plaats om de resultaten inzake antibioticagebruik en -resistentie bij dieren in 2024 voor te stellen. In 2024 liep een periode af van activiteiten die werden gelanceerd in het kader van de “Visie 2024” van AMCRA, het tweede Antibioticaconvenant en het eerste One Health Nationaal Actieplan voor de bestrijding van antimicrobiële resistentie.

De EU-lidstaten worden door de implementatie van de Europese Verordening 2019/6 gevraagd om jaarlijks het gebruik per diersoort en per product van bij dieren gebruikte antibiotica door te geven.

Alle vleeskalverhouderijen in België ontvangen binnenkort voor het eerst een AB-bedrijfsstatuut. Dit AB-bedrijfsstatuut zal vermeld staan in het Sanitel-Med benchmarkrapport, dat het gebruik van antibiotica op het beslag weergeeft van de voorbije benchmarkperiode (bij vleeskalveren is deze een periode van twee jaar).

AMCRA heeft haar activiteitenverslag voor 2024 gepubliceerd. U vindt er de activiteiten en realisaties voor het voorbije jaar 2024.

Het voltallige AMCRA-team wenst u een verkwikkende zomerrust toe!

In 2024 liep een periode af van activiteiten die werden gelanceerd in het kader van de “Visie 2024” van AMCRA, het tweede Antibioticaconvenant en het eerste One Health Nationaal Actieplan voor de bestrijding van antimicrobiële resistentie. Verschillende indicatoren die worden gebruikt om trends in het gebruik van antibiotica en antimicrobiële resistentie bij dieren in België op te volgen, laten positieve signalen zien: van de vier doelstellingen om het antibioticagebruik te verminderen, zijn er drie bereikt en de antibioticaresistentie bij voedselproducerende dieren daalt. Het percentage bedrijven met een hoog antibioticagebruik is ook gedaald in alle opgevolgde sectoren. Voor het eerst zijn er voor 2024 antibioticagebruikscijfers gepubliceerd voor melkvee en vleesvee, evenals voor kalkoenen en alle categorieën van kippen in de vlees- en legkolom.

Met het vierde en tevens laatste webinar sloten AMCRA samen met Belpork, DGZ en de FOD Volksgezondheid een reeks van verschillende webinars af naar aanleiding van de nieuwe wetgeving over de preventie en bestrijding van antimicrobiële resistentie (AMR) bij dieren (KB van 17 december 2024). Doelpubliek voor deze presentaties waren houders en dierenartsen van varkens, vleeskippen en leghennen en vleeskalveren. Heeft u ze gemist of wilt u deze graag herbekijken? Dat kan via het AMCRA YouTube-kanaal.

Het Europees geneesmiddelenagentschap (EMA) volgt de consumptie van antibiotica bij dieren al meer dan tien jaar op met het ESVAC-project. Hoewel het over een vrijwillige deelname ging, groeide deze in de loop der jaren van 9 naar 31 Europese landen. Aangezien bij Verordening (EU) 2019/6 een wettelijk kader is ingevoerd voor het verzamelen van gegevens over antibiotica die bij dieren worden gebruikt in de EU, werd het ESVAC-project in november 2023 afgesloten. Recent werd het eerste ESUAvet-rapport gepubliceerd, met gegevens over het verkoopvolume én het gebruik van veterinaire antibiotica bij dieren.

Deze uitnodiging is namens de Griekse nationale volksgezondheidsorganisatie (EODY) en het laboratorium voor hygiëne en epidemiologie van de universiteit van Thessalië, als onderdeel van de Europese gezamenlijke actie JAMRAI (Joint Action on Antimicrobial Resistance & Healthcare-Associated Infections), waaraan 30 Europese landen, waaronder België en Griekenland, deelnemen.

AMCRA organiseerde samen met Belpork, DGZ en de FOD Volksgezondheid drie webinars naar aanleiding van de nieuwe wetgeving over de preventie en bestrijding van antimicrobiële resistentie (AMR) bij dieren (KB van 17 december 2024). Doelpubliek voor deze presentaties zijn houders en dierenartsen van varkens, vleeskippen en leghennen en vleeskalveren. Heeft u ze gemist of wilt u deze graag herbekijken? Dat kan vanaf nu.

Sinds 1 september 2024 is het gebruik van 3de en 4de generatie cefalosporines en quinolones bij gezelschapsdieren aan wettelijke voorwaarden onderworpen. Mogelijk heeft u vragen over het al dan niet nog kunnen gebruiken van deze middelen voor bepaalde bacteriële infecties bij gezelschapsdieren. Hoe strikt moet deze wetgeving gezien worden, zijn er uitzonderingen mogelijk en wat zijn dan de voorwaarden om ze te kunnen gebruiken? De wetgeving wordt aangevuld met praktische casussen voor ‘inwendige ziekten’ en ‘chirurgie’.

woensdag 30 april van 13u tot 14u15

AMCRA vroeg praktiserende dierenartsen en studenten diergeneeskunde naar hun gebruik van het formularium bij hun therapiekeuze en hun tevredenheid over de inhoud.

Voor de houders van varkens, vleeskippen en leghennen is er een nieuw Sanitel-Med rapport beschikbaar met hun individuele antibioticagebruiksresultaten voor de periode van januari 2024 t.e.m. december 2024.

Deze 3,5-daagse conferentie brengt vooraanstaande wetenschappers, beleidsmakers en innovators samen om AMR aan te pakken vanuit het perspectief van ‘één gezondheid’, waarbij de gezondheid van mens en dier, landbouw, milieu en voedselveiligheid met elkaar worden verbonden.

Op 12 en 13 maart nam AMCRA deel aan de jaarlijkse bijeenkomst van de tweede Joint Action on Antimicrobial Resistance and Healthcare Associated Infections (EU-JAMRAI 2). Bijna 400 deelnemers, waaronder AMCRA, kwamen samen met een gemeenschappelijk doel: antimicrobiële resistentie indammen door samenwerking, innovatie en de One Health-aanpak.

In de nieuwe versie van de Sanitel-Med ‘Barometer’ worden voor het eerst resultaten getoond van het antibioticagebruik (AB-gebruik) bij alle categorieën kip en kalkoen en rundvee (de resultaten voor vleeskalveren, waarvoor registratie van het AB-gebruik reeds langer verplicht is, worden afzonderlijk getoond). Voor de nieuw toegevoegde diersoorten en -categorieën is het verplicht het AB-gebruik op de bedrijven te registreren sinds 14 juli 2023 (gewijzigd KB van 21 juli 2016).

Op vrijdag 20 juni 2025

Dit jaar wordt de infodag uitsluitend als fysieke bijeenkomst georganiseerd te Brussel.

Deelname is gratis, maar inschrijving is noodzakelijk. Het programma en de start van de inschrijvingen zal in de komende weken via een AMCRA nieuwsbrief aangekondigd worden.

Bijscholingspunten voor dierenartsen en voor BMO dierenartsen bij het FAVV zullen worden aangevraagd.

Bent u houder van varkens, vleeskippen, leghennen of vleeskalveren? Of bent u dierenarts actief in één van deze sectoren? Dan kan het voor u belangrijk zijn om deel te nemen aan de infosessies over het KB ‘Preventie en bestrijding van antimicrobiële resistentie bij dieren’, gepubliceerd op 17 december 2024. Wij verwelkomen u op onze infosessie met broodjeslunch.

Rundveehouders ontvangen binnenkort hun antibioticumbenchmarkrapport voor het jaar 2024. Aan alle dierenartsen en rundveehouders wordt gevraagd om de gegevens met betrekking tot het jaar 2024 ten laatste op 10 maart 2025 na te kijken op hun volledigheid en correctheid, en eventuele rechtzettingen tegen die datum uit te voeren.

Ter versterking van de ‘Eenheid Data Wetenschap & Analyse’ van AMCRA zijn wij op zoek naar een voltijdse data-analist (m/v/x).

Met de publicatie van het KB ‘Preventie en bestrijding van antimicrobiële resistentie bij dieren’ op 17 december 2024 zullen houders van varkens, vleeskippen, leghennen of vleeskalveren een AB-bedrijfsstatuut toegekend krijgen. Dit gebeurt op basis van hun eerste Sanitel-Med benchmarkrapport van 2025. Ook bedrijfsdierenartsen zullen actief betrokken worden indien maatregelen moeten genomen worden. Komt u naar Agriflanders tussen 16 en 19 januari? Breng dan een bezoek aan de AMCRA-stand in hall 7. Wij trachten een antwoord te geven op al uw vragen over een duurzaam antibioticumgebruik en over de nieuwe wetgeving.

Met de enquête wil AMCRA praktijkdierenartsen en studenten diergeneeskunde bevragen over de toepassing van het formularium bij hun therapiekeuze en hun tevredenheid over de inhoud. De antwoorden moeten toelaten de kwaliteit en functionaliteiten van het formularium te verbeteren, alsook om na te gaan of er nood is aan een formularium voor andere diersoorten en of ziekteaandoeningen.

De nieuwste resultaten van de Barometer overspannen de periode van juli 2022 tot en met juni 2024. De resultaten tonen dat de totale hoeveelheid gebruikte antibiotica (in ton) ongeveer stabiel blijft ten opzichte van de vorige Barometer. Het gebruikte aantal ton bij vleeskalveren is geleidelijk aan het stijgen, terwijl er bij pluimvee en varkens een verdere kleine afname wordt waargenomen. De gebruikte kg (fluoro)quinolones bij vleeskippen toont een duidelijke afname ten opzichte van de vorige Barometer.

Het BELMAP-rapport, het Belgische "One Health"-rapport over antibioticumgebruik en -resistentie verschijnt dit jaar voor de vierde keer. Dit rapport heeft als doel de resultaten en trends van de bestaande monitoringprogramma’s bij mensen, voedselproducerende dieren, de voedselketen en het leefmilieu samen te vatten, mogelijke lacunes te identificeren en algemene aanbevelingen te formuleren om de monitoring te verbeteren.

Communicatie en sensibilisatie over een rationeel antibioticumgebruik is essentieel. Bewustmaking ligt immers aan de basis van elke gedragsverandering. Dierenartsen hebben een centrale rol in het promoten van verstandig antibioticumgebruik. Dit door de eigenaars van de dieren die ze behandelen correct te informeren over waarom antibiotica niet altijd noodzakelijk zijn, of indien nodig hoe ze correct te gebruiken.

De Agriflanders-beurs vindt dit jaar plaats van 16 tot en met 19 januari 2025, in Flanders Expo te Gent. Het is de grootste Vlaamse land- en tuinbouwbeurs. Met meer dan 350 exposanten in 8 hallen met focus op de pluimvee-, varkens- en rundveehouderij én mechanisatie op erfniveau trekt de beurs jaarlijks duizenden bezoekers aan.

Op donderdagnamiddag 21 november wordt door de Academie voor Diergeneeskunde een voortgezette opleiding voorzien voor dierenartsen van landbouwhuisdieren rond het nationale antibioticumbeleid. De evolutie van het antibioticumgebruik zal worden toegelicht, alsook een stand van zaken met betrekking tot de lopende en bestaande initiatieven en nieuwe regelgeving.

Het doel van deze training (georganiseerd door Formavet), in antwoord op een verzoek van de FOD Volksgezondheid, is om een gecertificeerde training te geven aan dierenartsen die door de FOD erkend zullen worden als “antibiotic reduction coaches” of “AR-coaches”. Deze AR-coaches zullen onder de wettelijk vereiste voorwaarden werken op veehouderijen die gedurende minstens 3 opeenvolgende jaren een hoog antibioticagebruik hebben gehad (in de rode zone).

EU-JAMRAI II is de 2de editie van de ‘European Joint Action on Antimicrobial Resistance and Healthcare-Associated Infections’. Het project ging in januari 2024 van start, heeft een looptijd van 4 jaar en streeft er naar een Europees ‘One Health’-beleid te ontwikkelen en implementeren om de toenemende dreiging van antibioticaresistentie te bestrijden.

PneumoNEE, het door VLAIO ondersteunde samenwerkingsproject tussen de vakgroep inwendige ziekten van de faculteit diergeneeskunde en DGZ (Diergezondheidszorg Vlaanderen) is na 4 jaar officieel afgelopen. Een enthousiaste groep van jonge onderzoekers stond de Vlaamse rundveesector bij om bij aanwezigheid van luchtweginfecties bij kalveren de transitie te maken van groepsbehandeling naar een individuele behandeling op maat van de ziekteverwekker en het individuele dier. Na 4 geslaagde jaren vol trainingen snelscan longechografie, onderzoek en workshops voor dierenartsen en veehouders, werden de resultaten gepresenteerd in een slotevenement.

Drie jaar na de start van hun “on-practice culture”-project willen de onderzoekers onder leiding van M-team, UGent en in samenwerking met DGZ, ILVO en Hooibeekhoeve voor de tweede maal een enquête lanceren onder melkveehouders en rundveedierenartsen. Doel is om na te gaan of er sinds hun eerste bevragingsronde veranderingen zijn opgetreden in de kennis en de meningen van de Vlaamse melkveehouder en dierenartsen over mastitismanagement, bacteriologie van de melk en antibioticumgebruik.

In het weekend van 26 en 27 oktober zal AMCRA aanwezig zijn op Expovet (Oktoberhallen Wieze). Graag kennen wij uw mening over het AMCRA-formularium. Kom naar onze stand en ontvang een leuk gadget. Verder staan we klaar om te antwoorden op al uw vragen over het diergeneeskundig antibioticumbeleid in België, en delen we gratis posters en formularia uit met richtlijnen voor verantwoord antibioticumgebruik bij voedselproducerende en gezelschapsdieren.

Deze zomer werd de uitvoeringsverordening 2024/1973 aangenomen door de Europese Commissie. De verordening betreft een lijst van antimicrobiële stoffen die niet zonder handelsvergunning (VHB) of alleen onder bepaalde voorwaarden mogen worden gebruikt. Verordening 2024/1973 treedt in werking op 8 augustus 2026. AMCRA raadt u aan het formularium te raadplegen voordat u met uw behandeling begint. In het vademecum vindt u per diersoort en indicatie de classificatie van antibacteriële stoffen met dergelijke vergunning in België. Het formularium is online beschikbaar (www.e-formularium.be) en er is een applicatie beschikbaar op iOS en Android.

Resultaten afkomstig van laboratoria die diergeneeskundige stalen analyseren, zijn een waardevolle tool om na te gaan in welke mate pathogenen afkomstig van dieren antibioticaresistentie vertonen. Het labo van Diergezondheidszorg Vlaanderen ontvangt jaarlijks honderden stalen. Recent publiceerden ze het overzicht van de gevoeligheidsbepalingen voor de periode 2020-2023 bij vaak voorkomende bacteriën van diverse voedselproducerende dieren.

Het VET-ABC project, georganiseerd door de Faculteit Diergeneeskunde van de Universiteit Gent, richt zich op het verantwoord gebruik van antibiotica bij gezelschapsdieren. Dit project biedt dierenartsen de kans om hun antibioticagebruik te optimaliseren en actief bij te dragen aan de toekomst van diergeneeskunde.

Bent u dierenarts gezelschapsdieren en op zoek naar het vinden van haalbare oplossingen voor verantwoord antibioticagebruik? Meld u aan en ontvang ook erkende bijscholingspunten voor uw deelname.

Bent u een bedrijfsdierenarts? Bent u een varkens- of pluimveehouder die momenteel deelneemt aan een coachingtraject of al een coachingtraject heeft afgerond? De Faculteit Diergeneeskunde van de Universiteit Gent voert een onderzoek uit naar de ervaringen met antibioticacoaching en hoort graag uw mening. U kunt uw stem laten horen en helpt zo ook mee aan de optimalisatie van coaching en antibioticagebruik.

Naar jaarlijkse gewoonte deelt AMCRA een prijs uit voor de beste masterthesis afkomstig van een laatstejaarsstudent diergeneeskunde aan de faculteit van de UGent, die een thema behandelt rond de antibioticumresistentieproblematiek bij dieren.

Het AMCRA-formularium, dat richtlijnen aanreikt voor de dierenarts voor een verantwoord antibioticumgebruik krijgt er een nieuw onderdeel bij. Zo worden vanaf nu per indicatie de wetenschappelijke bronnen getoond die aan de basis liggen van de classificatie. Ontdek nu de lijst van de wetenschappelijke bronnen in het formularium vanuit de online website en de applicatie!

De opleiding tot erkende AR - coach wordt dit najaar georganiseerd door de Academie voor Diergeneeskunde (AcVetMed) in samenwerking met DGZ en BiocheckUGent in opdracht van de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de voedselketen en Leefmilieu. Dit is een verplichte opleiding om erkend AR-coach te worden.

Het koninklijk besluit van 21 juli 2016 bepaalt dat laboratoria die deze antibioticagevoeligheidstesten uitvoeren een algemene kwaliteitsnorm moeten hebben behaald voor: • Ofwel het uitvoeren van testen (waaronder een interlaboratoriumringtest); • Ofwel de staalname voor bacteriologisch onderzoek en de isolatie van bacteriën; • Ofwel het uitvoeren van gevoeligheidstesten voor antibiotica, waarvan minstens één test werd geaccrediteerd (door BELAC of een gelijkaardige instelling).

De National Mastitis Council (NMC) is een professionele non-profitorganisatie die zich inzet voor het terugdringen van mastitis en het verbeteren van de melkkwaliteit. Het NMC stimuleert onderzoek en verstrekt wetenschappelijke informatie aan de zuivelindustrie over uiergezondheid, melkmanagement, melkkwaliteit, dierenwelzijn en voedselveiligheid. Met steun van Mex en M-Team UGent organiseerde het NMC deze zomer een regiobijeenkomst in Gent. Een van de belangrijkste sessies ging over antibiotica stewardship in melkveebedrijven.

Wil u meer weten over bioveiligheid? Volg dan de online bioveiligheidslessen van Biocheck.UGent. Deze korte lessen zitten boordevol waardevolle informatie en zijn ontworpen om u op een boeiend en interactieve manier de basis van bioveiligheid mee te geven. Of u nu een beginner of een ervaren professional bent, deze modules bieden u waardevolle inzichten en praktische tips ter bescherming van veebedrijven.

De Academie voor Diergeneeskunde (AcVetMed) in samenwerking met AMCRA organiseert ook dit academisch jaar opleidingen om nutsdieren dierenartsen te blijven informeren rond het belang van goed gebruik van antibiotica en een stand van zaken met betrekking tot de lopende initiatieven en bestaande en nieuwe regelgeving.

De nieuwste resultaten van de Barometer overspannen de periode van april 2022 tot en met maart 2024. De resultaten tonen dat de hoeveelheid gebruikte antibiotica (in ton) ongeveer stabiel blijft ten opzichte van de vorige Barometer. Het gebruik van (fluoro)quinolones bij zowel vleeskippen als vleeskalveren neemt licht af en er is opnieuw sprake van een beperkt gebruik van 3de en 4de generatie cefalosporines bij varkens en vleeskalveren. Er zijn enkele nieuwigheden in deze Barometer.

Bent u dierenarts? Beantwoord een vragenlijst over het gebruik van antibiotica voor mycoplasmapathologieën bij landbouwdieren. De vragenlijst is het resultaat van een project dat is uitgevoerd door het netwerk "Standardisation of diagnostics, antimicrobial susceptibility testing and clinical interpretation of animal mycoplasma", dat wordt gefinancierd door JPI AMR (Joint Program Initiative on Anti-Microbial Resistance). De vragenlijst is beschikbaar in verschillende talen, waaronder Frans en Nederlands. Klik hier om deel te nemen.

AMCRA's Visie 2030 definieert de doelstellingen en acties die nodig zijn om alle actoren te ondersteunen in de ontwikkeling naar een verminderd, verstandig en rationeel gebruik van antibiotica. De diergeneeskundige sector kan trots zijn op de resultaten die de afgelopen jaren al zijn behaald op het gebied van het verminderen van het gebruik van antibiotica. In het kader van de Farm to Fork-strategie worden de Europese landen uitgenodigd om hun inspanningen voort te zetten. De initiatieven die in België zijn genomen, zijn effectief en zullen in de toekomst worden verder gezet.

Vanaf 1 september 2024 is het verplicht om het gebruik (toedienen, afleveren of voorschrijven) van quinolonen en 3de en 4de generatie cefalosporinen (kritisch belangrijke antibiotica) voor alle diersoorten te verantwoorden door middel van een antibiogram.

Dominiek Maes, voorzitter van AMCRA, en dierenarts Bob Proesmans werden onlangs geïnterviewd door Diederick De Clercq op Plattelands TV. Dit was een gelegenheid voor de voorzitter van AMCRA om terug te blikken op de positieve resultaten van het afgelopen jaar. Dr. Proesmans presenteerde ook de uitdagingen van het terugdringen van het antibioticagebruik in de gezelschapsdierensector.

Op 25 juni organiseerde AMCRA een wetenschappelijk symposium getiteld “Antimicrobial resistance : a challenge for public health, animal health and the environment ”, in samenwerking met het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen, het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten, de Federale Overheidsdienst Volksgezondheid en Sciensano, onder auspiciën van het Belgische voorzitterschap van de Raad van de Europese Unie. De hoofdspreker was Jean-Yves Madec, wetenschappelijk directeur van ‘Antibiorésisance’ van de ‘Agence française de sécurité sanitaire de l’alimentation, de l’environnement et du travail’ (ANSES). Zijn presentatie, getiteld “How to monitor AMR in diseased animals ? The example of the French Resapath network” liet ons kennismaken met het Franse Resapath-netwerk, dat antibioticaresistentie monitort bij bacteriën afkomstig zieke dieren.

Op 25 juni laatstleden was het voor AMCRA de gelegenheid om de resultaten over antibioticumgebruik in 2023 voor te stellen. Lastenboekbeheerders kregen de gelegenheid om hun plannen en engagementen rond antibioticumgebruik te presenteren. Resultaten over het gebruik van antibiotica bij dieren en de monitoring van antibioticaresistentie in de diergeneeskunde, de voedselketen en de humane gezondheid werden meegedeeld. Van haar kant werd door de FOD een evaluatie uitgevoerd van het One Health Nationale actieplan in de strijd tegen antibioticaresistentie en werden de vooruitzichten voor de komende jaren toegelicht.

ARSIA heeft haar activiteitenrapport van 2023 gepubliceerd. ARSIA kan hierdoor ook de meest opvallende resultaten voor 2023 presenteren, door cijfers en getallen. Monitoring en diagnostiek uitgevoerd in de loop van het jaar 2023 worden voorgesteld. Vind onder meer ook resultaten over antibioticaresistentie op basis van uitgevoerde antibiogrammen.

De totale verkoop van antibiotica voor dieren in België is sterk gedaald met 21,7 % ten opzichte van 2022, met een cumulatieve daling van 62,4 % ten opzichte van het referentiejaar 2011. Net zoals de vorige jaren daalt ook in 2023 het percentage bedrijven met varkens, vleeskippen en vleeskalveren met een hoog antibioticagebruik nog verder. Over het geheel genomen zijn de resultaten voor 2023 positief, waaruit blijkt dat de huidige initiatieven effectief zijn en in de toekomst moeten worden voortgezet. Er zullen nieuwe maatregelen nodig zijn om alle belanghebbenden te ondersteunen bij de overgang naar een verminderd, verstandig en rationeel gebruik van antibiotica, ook in de gezelschapsdieren- en paardensector. Met dit in gedachten publiceert AMCRA vandaag haar nieuwe plan, "Visie 2030".

AMCRA presenteert vandaag haar "Visie 2030". Hierin worden de strategische doelstellingen voor het antibioticumgebruik en de strijd tegen antibioticaresistentie (AMR) bij dieren in België voor de komende jaren uiteengezet. De Visie 2030 definieert de doelstellingen en belangrijkste acties voor een duurzaam en rationeel gebruik van antibiotica bij dieren in België tot 2030.

De beurs van Libramont vindt plaats van 26 tot 29 juli 2024. Dit bekende evenement in Wallonië is de grootste openluchtbeurs in Europa. Het trekt 700 exposanten en bijna 200.000 bezoekers. Voor AMCRA is dit evenement een gelegenheid om de belangrijkste spelers in de veehouderijsector te ontmoeten en om bezoekers bewust te maken van het probleem van antibioticaresistentie. AMCRA heeft een stand in Hal 1 in de "One Health" sectie.

Naar aanleiding van het Belgische voorzitterschap van de Raad van de Europese Unie worden er verschillende topbijeenkomsten en conferenties georganiseerd. Het doel is om binnen de Europese Unie vooruitgang te boeken op verschillende gebieden, waaronder ook de antibioticaresistentieproblematiek. Zo werd van 6 tot 8 mei laatstleden door de FOD Volksgezondheid, samen met het Europees Centrum voor Ziektepreventie en -bestrijding (ECDC) en Sciensano, een conferentie op hoog niveau georganiseerd over antimicrobiële resistentie (AMR).

Elk jaar lopen 4,3 miljoen patiënten in ziekenhuizen in de EU/EER ten minste één zorginfectie op tijdens hun verblijf in het ziekenhuis. Deze gegevens werden bekend gemaakt tijdens de World Hand Hygiene Day 2024 op 6 mei. Deze gegevens zijn onderdeel van het derde puntprevalentieonderzoek (PPS) naar zorg-gerelateerde infecties (Healthcare Associated Infections, HAI's) en antimicrobieel middelengebruik in ziekenhuizen voor acute zorg, gecoördineerd door ECDC in 2022-2023.

Op 7 mei hebben het Europees Centrum voor ziektepreventie en -bestrijding (ECDC), het Europees Agentschap voor chemische stoffen (ECHA), het Europees Milieuagentschap (EEA), de Europese Autoriteit voor voedselveiligheid (EFSA) en het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA) een gezamenlijk actiekader gepubliceerd om de samenwerking te versterken ter ondersteuning van de uitvoering van de agenda voor één gezondheid in de Europese Unie (EU).

De Wereldgezondheidsorganisatie voor dieren (WOAH) heeft haar rapport gepubliceerd over het gebruik van antimicrobiële middelen bij dieren wereldwijd. Het rapport bevat een interpretatie van de wereldwijde en regionale situatie uit gegevens die verzameld werden tijdens de acht jaarlijkse gegevensverzamelingsronden (nieuwste gegevens: september 2022 tot mei 2023); (2) een gedetailleerde analyse voor 2021 (totale hoeveelheid antimicrobiële stoffen genormaliseerd met de geschatte dierlijke biomassa-indicator); (3) trendanalyses voor de jaren 2019 tot 2021, na aanpassing van de geschatte dierlijke biomassa-indicator.

ENOVAT of het ‘European Network for Optimization of Antimicrobial Therapy’ heeft op basis van een systematische review en meta-analyse de doeltreffendheid van antibiotica en nutraceuticals (prebiotica, probiotica en synbiotica) geëvalueerd bij acute diarree bij honden. Op basis hiervan kunnen richtlijnen geformuleerd worden voor de behandeling van deze frequent voorkomende aandoening bij honden.

Het formularium bevat richtlijnen voor een verantwoord antibioticumgebruik bij honden, katten, paarden, runderen, varkens en pluimvee.

De WHO (Wereldgezondheidsorganisatie) heeft recent een nieuwe categorisatie gepubliceerd van de ‘Medically Important Antimicrobials’ (MIA). Deze lijst is de 7de uitgave en daarmee een update van de in 2018 gepubliceerde ranking van de ‘critically important antimicrobials’. Nieuw is de toevoeging van een categorie ‘uitsluitend vergund voor humaan gebruik’ en een categorie ‘uitsluitend vergund voor gebruik bij dieren’.

Het 4de JIACRA rapport bevat de resultaten van uitgebreide analyses van antibioticumgebruik- en resistentiedata bij bacteriën afkomstig van mens en voedselproducerende dieren in de Europese Unie. Doel is om verbanden op te sporen tussen humaan en veterinair antibioticumgebruik enerzijds en het voorkomen van antibioticumresistentie bij bacteriën van mens en dier.

Op 18 november bij de start van de internationale ‘Antibiotic Awareness Week’ hebben de FOD Volksgezondheid, AMCRA en de federale en regionale gezondheidsautoriteiten een grote sensibiliseringscampagne gelanceerd over de risico’s van antimicrobiële resistentie. Het doel van de campagne is het correct gebruik van antibiotica bij huisdieren te bevorderen en hun eigenaars uit te nodigen om er met hun dierenarts over te praten.

Het doel van het advies is om de huidige richtlijnen in België over het gebruik van florfenicol bij dieren te evalueren om het risico op selectie en spreiding van linezolideresistentie (LZR) bij bacteriën te beperken. Uit de linezolide selectieve monitoring in 2019 bij gezonde voedselproducerende dieren in België werd LZR teruggevonden en dit in hoogste mate in meststalen van vleeskalveren (16,4%) en varkens (11,0%) en in 25,7% van de neusswabs van vleesvarkens.

De nieuwste resultaten van de Barometer tonen het aantal ton antibiotica dat bij varkens, vleeskalveren, vleeskippen en leghennen gebruikt werd in de periode oktober 2021 tot en met september 2023. Ten opzichte van de vorige barometer wordt nu het derde kwartaal van 2023 mee opgenomen.

De Europese verordening (EU) 2019/6 betreffende ‘Diergeneesmiddelen’ beschrijft hoe profylactisch en metafylactisch gebruik van antibiotica toegepast mag worden bij dieren in de Europese Unie.

Op 8 november laatstleden werd door het federaal agentschap voor geneesmiddelen en gezondheidsproducten (FAGG) een presentatie gegeven over de wijzigingen in het KB van 21/07/2016. Zowel de pdf als de opname zijn nu beschikbaar op de FAGG-website via volgende link: https://www.fagg.be/nl/presentaties

Het BELMAP-rapport, het Belgische "One Health"-rapport over antibioticumgebruik en -resistentie verschijnt dit jaar voor de derde keer. Dit rapport heeft als doel de resultaten en trends van de bestaande monitoringprogramma’s bij mensen, voedselproducerende dieren, de voedselketen en het leefmilieu samen te vatten, mogelijke lacunes te identificeren en algemene aanbevelingen te formuleren om de monitoring te verbeteren.

Het Europees geneesmiddelenagentschap (EMA) heeft de cijfers van antibiotica, verkocht in 2022 in de diergeneeskunde, gepubliceerd voor alle Europese Unie landen, Zwitserland en het Verenigd Koninkrijk. Hierdoor kan een trend gemaakt worden over het gebruik gedurende de laatste 13 jaar van rapportering (2010 tot 2022). Data worden weergegeven in het European Surveillance of Veterinary Antimicrobial Consumption (ESVAC) rapport.

Naar aanleiding van de jaarlijkse terugkerende ‘Antibiotic awareness week’ werd door het Europees Centrum voor ziektepreventie en -bestrijding (ECDC) een persbericht gelanceerd. Centraal in het bericht stonden de doelstellingen en realisaties tot nu toe voor de humane geneeskunde in alle Europese Unie landen samen met IJsland en Noorwegen.

Het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten (FAGG) heeft bij middel van persbericht, uitgezonden op 26 oktober 2023, wijzigingen aangekondigd in het Koninklijk Besluit dat op 10 augustus 2023 in werking is getreden. Het FAGG kondigde ook aan om op 8 november een gratis online informatiesessie te houden. De infosessie zal opgenomen worden en nadien, samen met de powerpointpresentatie, beschikbaar gesteld op de website van het FAGG.

Recent verscheen een studie waarbij het antibioticagebruik vergeleken wordt bij vleeskippen gekweekt in conventionele broedsystemen in vergelijking met een ‘on-farm hatching’ systeem (Jerab et al., 2023). De studie werd uitgevoerd op Belgische braadkippenbedrijven.

Het AMCRA formularium is nu ook beschikbaar als gratis applicatie, ontwikkeld om het gebruiksgemak voor de dierenarts te verhogen.

Het AACTING consortium kondigt haar 4de internationale conferentie aan over de ‘Quantification, Benchmarking and Stewardship of Veterinary Antimicrobial Usage’.

Bent u veehouder, dierenarts of erfbetreder, actief in de melkveesector en geïnteresseerd in nieuwe, vooruitstrevende behandelmethodes die tot een lager antibioticagebruik leiden?

AMCRA ontwikkelde 10 e-learning modules onder de vorm van videofragmenten om elkeen die geïnteresseerd is in het onderwerp visueel te informeren over het probleem en de aanpak van antibioticumresistentie.

Sinds 10 augustus is het gewijzigde koninklijke besluit (KB) van 21 juli 2016 in werking getreden. Door het in voege treden van dit KB worden twee fundamentele aanpassingen gebracht aan het vorige KB: 1) de voorwaarden voor het gebruik van de kritisch belangrijke antibiotica (3de/4de generatie cefalosporines en fluoroquinolones) worden uitgebreid naar alle dieren; 2) de verplichte registratie van antibiotica op bedrijfsniveau wordt uitgebreid naar alle runderen (melk- en vleesvee) en alle categorieën pluimvee van de soorten kip en kalkoen.

De nieuwste resultaten van de Barometer tonen het aantal ton antibiotica dat bij varkens, vleeskalveren, vleeskippen en leghennen gebruikt werd in de periode april 2021 tot en met maart 2023. Ten opzichte van de vorige barometer wordt nu het eerste kwartaal van 2023 mee opgenomen. Vooral een stijgende trend bij braadkippen in het totaal gebruik van antibiotica en in het gebruik van (fluoro)quinolones markeert, in negatieve zin, de resultaten in deze Barometer.

In de Barometer worden de gebruiksresultaten ook in het kader van de ‘reductiepaden’ (=grenswaarden voor het aantal behandeldagen op 100, ofte BD100, op bedrijfsniveau) opgevolgd voor de varkens-, vleeskippen- en vleeskalverensector.

Het AMCRA formularium is nu ook beschikbaar als gratis applicatie, ontwikkeld om het gebruiksgemak voor de dierenarts te verhogen.

Op 27 juni organiseerde AMCRA in samenwerking met het Federale Voedselagentschap, het Federale Geneesmiddelenagentschap, de Federale Overheidsdienst Volksgezondheid en Sciensano een tweeledige infodag.

27 juni laatstleden nam Prof. Dr. Jeroen Dewulf afscheid als voorzitter en bestuurder van AMCRA. Jeroen Dewulf stond als medeoprichter aan de wieg van AMCRA in 2012 en tekende sindsdien mee de krijtlijnen uit van het veterinair antibioticumbeleid in België. Hiermee komt er een einde aan een lang en succesvol voorzitterschap. De opvolging werd echter verzekerd; de fakkel werd doorgegeven aan Prof. Dr. Dominiek Maes. Dominiek Maes is Hoogleraar Varkensgezondheidszorg aan de faculteit diergeneeskunde van de Universiteit Gent en verzorgt aldus ook de vertegenwoordiging van de UGent binnen de Raad van Bestuur van AMCRA.

Het World Organisation for Animal Health (WOAH), het voormalige OIE, publiceerde in mei hun rapport over het antibioticumgebruik bij dieren wereldwijd. Sindsdien hebben ze ook een interactieve tool ontwikkeld, genoemd ANIMUSE.

AMCRA helpt mee met het rekruteren van dierenartsen die hun steentje willen bijdragen aan wetenschappelijke onderzoek!

In 2022 daalde de verkoop van antibiotica in de diergeneeskunde sterk ten opzichte van 2021: - 24,5% voor de totale verkoop, - 36% voor de met antibiotica gemedicineerde voeders en - 55,3% voor colistine. Deze resultaten worden vertaald in een cumulatieve daling van - 58,2% ten opzichte van 2011 (het referentiejaar). Een negatieve noot is de lichte stijging van +1,1% in de verkoop van de kritisch belangrijke antibiotica. De monitoring van het antibioticumgebruik op het niveau van de veehouderijen toont in 2022 een daling bij varkens en vleeskalveren. De resultaten zijn minder gunstig bij pluimvee.

De World Organisation for Animal Health (WOAH) rapporteert het antibioticumgebruik bij dieren wereldwijd voor landen die lid zijn van deze organisatie. Het is het zevende rapport van de WOAH (opgericht als OIE) dat antibioticumgebruiksgegevens op dergelijke grote schaal weergeeft. Honderdzevenenvijftig landen over de hele wereld dienden data in voor 2021 over hun antibioticumgebruik bij dieren. Tetracyclinen blijven wereldwijd de meest gebruikte antibioticumklasse in de diergezondheid, en hoewel sommige antibioticumklassen die voor gebruik bij de mens van cruciaal belang worden geacht, nog steeds worden gebruikt, vertegenwoordigen zij slechts een klein deel van het totaal gebruik.

Gegevens over antimicrobiële resistentie (AMR) van zoönotische en indicatorbacteriën bij mensen, dieren en levensmiddelen worden jaarlijks verzameld door de EU-lidstaten en de rapporterende landen. Deze gegevens worden gezamenlijk geanalyseerd door het Europese Voedselagentschap (EFSA) en het Europese Centrum voor ziektepreventie en -bestrijding (ECDC) en gepresenteerd in een jaarlijks samenvattend verslag van de Europese Unie.

AMCRA heeft haar activiteitenverslag voor 2022 gepubliceerd. U vindt er de activiteiten en realisaties voor het voorbije jaar 2022

De maatregel in het nieuwe Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) van het Departement Landbouw en Visserij rond reductie van antibioticagebruik is een initiatief van de Vlaamse overheid.

Na de druk van het formularium in boekformaat voor de diersoorten varkens en pluimvee is nu ook het rundveeformularium voor dierenartsen beschikbaar in geprinte versie. Dierenartsen die geïnteresseerd zijn in de pocketvorm van het formularium kunnen hiervoor hun naam en adres doorgeven via het info@amcra.be adres. We zenden u dan gratis het formularium toe. Indien u nog niet beschikt over het formularium varken en pluimvee, en u dit ook graag wilt ontvangen, laat het ons weten. Indien niet, dan zenden we u enkel het formularium rundvee.

De registratie van voorgeschreven, verschafte of toegediende antibiotica bij rundvee is in 2022 in een stroomversnelling gekomen. De registratie voor vleesvee is reeds sinds 1 april 2022 van toepassing via het Belbeef lastenboek. In de loop van 2023 zal de registratie bij rundvee ook wettelijk verplicht zijn.

Deze richtlijnen geven aanbevelingen met betrekking tot de perioperatieve antibioticumbehandeling bij de keizersnede, de meest uitgevoerde chirurgische ingreep bij rundvee in België.

AMCRA was aanwezig op de Agriflanders beurs van 12 tot 15 januari 2023. Plattelands-tv kwam langs op onze stand en interviewde Jeroen Dewulf, voorzitter van AMCRA.

Op 18 november lanceerden de FOD Volksgezondheid, AMCRA en de federale en regionale gezondheidsautoriteiten een grote One health sensibiliseringscampagne rond de risico’s van antimicrobiële resistentie.

AMCRA heeft recent aanpassingen gedaan in de opbouw van het e-formularium en werkt momenteel aan een nieuwe applicatie om de toegankelijkheid te verhogen! Zo kan elke dierenarts het formularium overal gebruiken.

In 2021 verscheen voor het eerst het BELMAP-rapport, het Belgische "One Health"-rapport over antibioticaresistentie. Dit rapport heeft als doel de resultaten en trends van de bestaande monitoringprogramma’s bij mensen, voedselproducerende dieren, de voedselketen en het leefmilieu samen te vatten, mogelijke lacunes te identificeren en algemene aanbevelingen te formuleren om de monitoring te verbeteren.

Dit advies heeft tot doel aanbevelingen te geven met betrekking tot perioperatieve antibioticabehandelingen bij de keizersnede, de meest uitgevoerde chirurgische ingreep bij rundvee in België.

Het Europese Geneesmiddelenagentschap heeft haar 12de rapport gepubliceerd over de verkoopcijfers van antibiotica voor dieren in 31 Europese landen in 2021 (ESVAC-rapport). Dit rapport toont dat de verkoop van antibiotica bij dieren in Europa met 46,5 % daalde tussen 2011 en 2021, gebaseerd op 25 landen die data konden aanleveren voor die volledige periode. Van de 31 rapporterende landen staat België op de 10de plaats van de grootste gebruikers.
Wat betreft de kritische belangrijke antibiotica voor de mens, werden ook enkele belangrijke dalingen vastgesteld.

Het Europese Voedselagentschap (EFSA) heeft een wetenschappelijk advies gepubliceerd waarin het risico van verspreiding van antimicrobiële resistentie onder pluimvee, varkens en runderen tijdens het vervoer tussen bedrijven of naar slachthuizen wordt beoordeeld.

Van 18 tot 24 november 2022 is het de internationale week van de sensibilisering voor verstandig gebruik van antibiotica, ook bij dieren! Naar aanleiding hiervan wordt de nieuwe sensibilisatiecampagne “One Health” in België gelanceerd, waarbij dierenartsen en andere gezondheidswerkers een centrale rol krijgen.

De Europese Unie (EU) publiceerde in juli 2022 de uitvoeringsverordening met de lijst van antimicrobiële stoffen of groepen van antimicrobiële stoffen die zijn voorbehouden voor de behandeling van bepaalde infecties bij de mens, overeenkomstig de Verordening (EU) 2019/6 van het Europees Parlement en de Raad. Met antimicrobiële stoffen worden zowel antibiotica, antimycotische, antivirale en antiprotozoaire middelen bedoeld. Momenteel is er geen antimycotisch middel in de lijst opgenomen.

Spenen van biggen is een kritische periode die niet op elk bedrijf even vlot verloopt. Toch heeft een varkenshouder er alle baat bij om zijn biggen in de best mogelijke omstandigheden te spenen. Bigkwaliteit heeft niet alleen een belangrijke impact op de technische prestaties van het bedrijf, maar ook op de algemene gezondheidstoestand.

In 2021 tonen alle indicatoren die de verkoop van antibiotica in de diergeneeskunde in België beschrijven, een daling ten opzichte van 2020: -8,4% voor de totale verkoop, -12,3% voor colistine, -12,9% voor de met antibiotica gemedicineerde voeders en -42,8% voor de kritisch belangrijke antibiotica. Het percentage alarmgebruikers moet evenwel aandachtig opgevolgd worden in de varkens- en vleeskalversector.

M-teamUGent, DGZ, Hooibeekhoeve en ILVO willen binnen een VLAIO-ondersteund project een grote veldproef voorbereiden rond selectief behandelen van niet-ernstige klinische mastitisgevallen op basis van sneltesten voor kiemgroei. Buitenlandse ervaringen met dit nieuwe concept zouden zo ook op Vlaamse melkveebedrijven uitgerold kunnen worden. Binnen dit project zal nagegaan worden wat de impact is op het antibioticumgebruik, de uiergezondheid en de melkproductie.

De World Organisation for Animal Health (WOAH) rapporteert het antibioticumgebruik bij dieren wereldwijd voor landen die lid zijn van deze organisatie. Het is het zesde rapport van de WOAH (opgericht als OIE) dat antibioticumgebruiksgegevens op dergelijke grote schaal weergeeft. Honderdzevenenvijftig landen over de hele wereld dienden data in voor 2020 over hun antibioticumgebruik bij dieren. Tetracyclinen blijven wereldwijd de meest gebruikte antibioticumklasse in de diergezondheid, en hoewel sommige antibioticumklassen die voor gebruik bij de mens van cruciaal belang worden geacht, nog steeds worden gebruikt, vertegenwoordigen zij slechts een klein deel van het totaal gebruik. Negenenzestig procent van de deelnemende landen zegt geen antimicrobiële stoffen als groeibevorderaar te gebruiken. Ook is er aanzienlijke vooruitgang geboekt met de geleidelijke stopzetting van het gebruik van enkele antibiotica met hoogste prioriteit, zoals colistine. Gebaseerd op kilogrammen dierlijke biomassa, blijft het gebruik van antimicrobiële middelen bij voedselproducerende dieren in de loop van de tijd wereldwijd dalen. Alle deelnemende landen hebben belangrijke vooruitgang geboekt en verdere inzet is nog steeds nodig om te komen tot een duurzaam gebruik ervan.

Bent u dierenarts en wenst u een opleiding te volgen over een actueel thema?

AMCRA biedt u volgende webinar aan: “One Health: dierenartsen op de eerste lijn!”

Drie goeie redenen om deze webinar te volgen:
- Wetenschappelijke inhoud specifiek gericht op dierenartsen

- Bijscholing erkend door de NGROD: 2 EBP na geslaagde evaluatietoets

- Mogelijkheid om vragen te stellen aan het einde van de webinar

In de loop van 2021 en begin 2022 werden door AMCRA webinars ontwikkeld voor de belangrijkste voedselproducerende diersoortsectoren: varken, pluimvee en rundvee.

Heeft u deze webinars voor dierenartsen en veehouders over diverse problematieken gemist? Geen nood! U kunt de afzonderlijke topics herbekijken via het YouTube kanaal van AMCRA!

Om de selectiedruk te beperken en de ontwikkeling en de verspreiding van antibioticumresistentie bij bacteriën van runderen te vermijden, dient groepsbehandeling (metafylaxie) beperkt te worden en nooit als standaardbehandeling ingezet te worden. Preventief antibioticumgebruik is bovendien niet langer toegestaan sinds 28 januari 2022 (Verordening EU 2019/6). AMCRA ontwikkelde een advies met maatregelen voor de rundveesector rond groepsbehandelingen met antibiotica. De werkgroep is van mening dat een combinatie van verschillende strategieën en maatregelen het beste effect zal hebben bij het verminderen van de nood aan groepsbehandelingen. Om de dierenarts en veehouder makkelijk wegwijs te maken in de nieuwe aanbevelingen, werd een eenvoudige beslissingsboom opgemaakt.

Antibiotica worden bij pluimvee uitsluitend in groep toegediend. Dit resulteert in een grote selectiedruk op de microbiota van pluimvee. Preventief antibioticumgebruik is bovendien niet langer toegestaan sinds 28 januari 2022 (Verordening EU 2019/6). AMCRA ontwikkelde een advies met maatregelen voor de pluimveesector rond groepsbehandelingen met antibiotica. De werkgroep stelt via een eenvoudige beslissingsboom de te volgen stappen voor die van toepassing moeten zijn op het gebruik van antibiotica in een groep pluimvee, in het bijzonder bij de behandeling van Enterococcose en bacteriële enteritis.