Varken

De resultaten tonen een stagnatie in de hoeveelheid gebruikte tonnen antibiotica ten opzichte van de vorige barometer. Een positieve noot is dat, waar de voorbije barometers een stijging werd gezien in het gebruik van fluoroquinolones bij zowel vleeskippen als vleeskalveren, er zich met het toevoegen van het derde kwartaal van 2023 opnieuw een daling manifesteert. Nieuw is dat per diercategorie het % bedrijven dat geen AB-gebruik registreerde wordt weergegeven (= ‘nulgebruikers’).

Uitgezonderd van een lichte daling bij varkens (-0,3 ton) wordt er in deze nieuwe Barometer een stagnatie gezien in de hoeveelheid gebruikte antibiotica (in ton) bij pluimvee en vleeskalveren. Dit betekent dat er sinds de resultaten januari-december 2022 geen daling in de gebruikte hoeveelheid antibioticum meer lijkt te zijn bij pluimvee en vleeskalveren.  

De Barometer toont echter wel opnieuw een daling in gebruikte kilogrammen (fluoro)quinolones nadat dit de voorgaande vijf Barometers steeg bij pluimvee (specifiek bij de braadkippen) en ook bij vleeskalveren. Het gebruik bij pluimvee is echter nog steeds dubbel zo hoog (628,4 kg) als het laagste punt, dat bereikt werd in de periode januari-december 2021 (313,1 kg). Bij vleeskalveren werd het laagste gebruik gezien in de periode oktober 2020-september 2021 (25,8 kg) ten opzichte van de 45,7 gebruikte kg in deze Barometer resultaten. Dit toont aan dat er dus nog ruimte is voor een verdere daling in het gebruik van deze (fluoro)quinolones.

In de varkenssector werd opnieuw geen gebruik van 3^de/4^de generatie cefalosporines en (fluoro)quinolones geregistreerd. Aan de hand van deze resultaten kan geconcludeerd worden dat de verkochte volumes van 3^de/4^de generatie cefalosporines (125 kg in 2022) werden gebruikt bij diersoorten waarvoor dierenartsen nog niet in Sanitel-Med registreren (bijvoorbeeld rundvee, honden en katten, paarden, …).

Het colistinegebruik stijgt dan weer lichtjes bij pluimvee, stagneert bij varkens en toont een forse daling in het % bedrijven die colistine gebruiken bij vleeskalveren.

In de Barometer worden ook de gebruiksresultaten in het kader van de ‘reductiepaden’ (= grenswaarden voor het aantal behandeldagen op 100, oftewel BD₁₀₀, op bedrijfsniveau) opgevolgd voor de varkens-, vleeskippen- en vleeskalverensector. De figuren in het kader van deze sectorspecifieke doelstellingen tonen eerder een stagnatie in gebruikte hoeveelheden antibiotica bij varkens. Enkel bij de categorieën ‘kraambiggen’ en ‘gespeende biggen’ is er een lichte daling in de BD₁₀₀ in de groep van de 10% hoogste gebruikers. De trend verloopt bij vleeskippen voor het eerst sinds de periode januari-december 2022 opnieuw wat gunstiger; over de volledige benchmarkpopulatie wordt een lichte afname gezien in de BD₁₀₀. Bij leghennen daarentegen zijn de resultaten meer uitlopend: een afname in de BD₁₀₀ bij de 10% hoogste gebruikers en een toename in de groep van de 25% hoogste gebruikers, weliswaar nog steeds onder de actiewaarde. Bij de vleeskalveren wordt ook eerder voor het eerst sinds lang een stagnering gezien in de BD₁₀₀-waarde.

Deze Barometer bevat ook de figuren over het totaal aantal ton antibiotica per benchmark-kleurscore voor de drie diersoorten. Bij varkens bijv. zien we dat 14,4 ton van het totale gebruik bij varkens (55,6 ton) zich situeert in de rode kleurzone; dit is de som van het aantal ton over alle bedrijven met een rode diercategorie, specifiek gebruikt in die rode diercategorie(ën). Ook bij vleeskalveren weegt het gebruik van antibiotica bij de rode bedrijven zwaar door (2,7 ton) in het totale gebruik in de volledige sector (12,5 ton). Dit onderstreept het belang van een strikte opvolging en begeleiding van de rode bedrijven om het totale gebruik binnen de sector te laten dalen. De laatste figuur toont het totaal aantal ton antibiotica per benchmark-kleurscore voor de verschillende diercategorieën. Bij varkens bijv. illustreert deze figuur dat ongeveer 6,1 ton ofwel 27% van het totaal aantal ton bij gespeende biggen zich in de rode kleurzone bevindt, waar er slechts 6,1% bedrijven met gespeende biggen die in rode zone zitten. M.a.w. deze bedrijven zijn buitenproportioneel verantwoordelijk voor het antibioticum-gebruik in deze diercategorie.

Nieuw is dat de Barometer het % ‘nulgebruikers’ toont binnen een diercategorie in de huidige en voorgaande periodes. Nulgebruikers zijn bedrijven waar actief dieren gehouden worden, en waar deze dieren dus ‘het risico lopen’ op een behandeling met antibiotica, maar waarvoor geen antibioticumgebruik werd geregistreerd in Sanitel-Med. Het % geeft het aantal nulgebruikers weer binnen de bedrijven in de benchmarkreferentiegroepen. Deze nulgebruikers worden niet beschouwd voor het opvolgen van de percentielen in de benchmarkreferentiegroepen, aangezien er ook geen rekening mee gehouden werd bij het opstellen van de reductiepaden. Het hoogste % nulgebruikers bevindt zich bij de leghennen; het laagste bij de vleeskalveren. Bij vlees- en legkippen neemt het % nulgebruikers gestaag toe de voorbije perioden, terwijl het bij varkens en vleeskalveren eerder stabiel is gebleven.

De Barometer toont het jaarlijks totaal antibioticum- (AB) gebruik dat per diersoort geregistreerd werd in SANITEL-MED uitgedrukt in aantal ton, steeds opschuivend met een kwartaal (‘rollend kwartaal’). Naast het totaalgebruik worden er ook drie antimicrobiële families uitgelicht die een belangrijke rol spelen in de menselijke geneeskunde en in de diergeneeskunde, nl. de polymyxines (colistine) en de families met een rode AMCRA kleurcode (kritisch belangrijke antibiotica), namelijk de (fluoro)quinolones en de 3^e en 4^e generatie cefalosporines. Om een idee te geven wat het aandeel is van het AB gebruik dat wordt geregistreerd in SANITEL-MED in het totale diergeneeskundige AB gebruik, staat in elke figuur ter referentie het aantal ton of kg dat in 2022 volgens de BelVet-Sac data werd verkocht in België. Deze overzichtscijfers zijn niet genormaliseerd voor biomassa. De cijfers in de barometer zijn uitgedrukt in absolute cijfers (ton, kg). Gezien de biomassa per diersoort effectief enige procenten per jaar stijgt of daalt, gelden deze cijfers niet als een referentie van het gebruik bij de verschillende diersoorten. Daarnaast wordt per diersoort en -categorie de evolutie van enkele percentielen getoond, dit geeft de verdeling van de BD₁₀₀ over de bedrijven in de benchmarkgroepen weer. Tot slot wordt ook het percentage bedrijven in de verschillende kleurzones getoond.